صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1400/08/06
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر گنبدکاووس
موضوع
صلح سهم الارث نامشخص
پرسش
شخص «الف» در ضمن سند عادی، سهم الارث خود را که میزان آن مشخص نبوده به شخص «ب» صلح می‌نماید و برای درج محتویات این قرارداد و به تعبیر دیگر تنظیم صلح‌نامه رسمی به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه می‌نماید اما سردفتر با این استدلال که چون موضوع صلح یعنی سهم الارث؛ به صورت دقیق و جزئی مشخص نیست، از تنظیم سند رسمی صلح، خودداری می‌نماید؛ با عنایت به فرض مساله آیا تنظیم چنین قراردادی در قالب عقد صلح صحیح است؟ و آیا امکان واگذاری سهم الارث در قالب عقد دیگری اعم از معین یا غیرمعین امکان پذیر است؟
نظر هیات عالی
در عقد صلح بر خلاف سایر عقود تملیکی دیگر، معین بودن موضوع معامله ضرورت ندارد؛ بنابراین چنانچه شخصی در ضمن سند عادی سهم‌الارث خود را که میزان آن هم مشخص نیست به دیگری صلح و واگذار نماید، چنین توافقی در قالب عقد صلح که مبتنی بر مسامحه است و علم اجمالی به موضوع معامله کافی است، صحیح بوده و خللی بر آن وارد نیست؛ با این وصف نظریه اقلیت منطبق با نظریه هیات عالی می‌باشد.
نظر اکثریت
با توجه به صراحت ماده 753 قانون مدنی که شرط لازم برای صحت عقد صلح، اهلیت طرفین و دارا بودن حق تصرف در مورد صلح، می‌داند، چون قبل از فوت مورث هنوز ورثه در ماترک مالکیت و به تعبیر دیگر اهلیت استیفاء ندارند؛ لذا قبل از فوت مورث به هیچ وجه امکان تنظیم عقد صلح وجود ندارد اما بعد از فوت مورث چون مالکیت ورثه بر ماترک به صورت قهری مستقر می‌شود؛ چه در قالب عقد صلح و چه در قالب هر عقد معین و غیر معین دیگر با رعایت شرایط عمومی و اختصاصی صحت عقد مورد نظر، مانعی برای واگذاری سهم الارث وجود ندارد.
نظر اقلیت
با توجه به اینکه صلح عقدی است مبنی بر تسامح و از جمله عقود معاوضی محسوب نمی‌شود و لذا همین که مشخص باشد مصالح جزء ورثه است، چه قبل از فوت مورث و چه بعد از فوت وی، امکان انعقاد عقد صلح وجود دارد؛ چون مبنای طرفین و اراده باطنی ایشان در این فرض، این است که اگر مورث فوت نمود و مالی از وی برجا ماند و مصالح در آن سهمی داشت، در واقع آن سهم را به موجب عقد صلح به متصالح واگذار نموده است و موید صحت استنباط این گروه، ماده 752 قانون مدنی است که در این ماده به طرفین اجازه صلح در مورد تنازعات احتمالی آینده را داده است، لذا با این بیان مانعی برای تنظیم عقد صلح قبل از فوت مورث وجود ندارد. بعد از فوت چه در قالب عقد صلح و چه در قالب هر عقد معین و غیر معین دیگر با رعایت شرایط عمومی و اختصاصی صحت عقد مورد نظر مانعی برای واگذاری سهم الارث وجود ندارد.