صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/05/18
برگزار شده توسط: استان فارس/ شهر استهبان
موضوع
جرم انگاری تخریب ملک غیر مجاز توسط مامورین شهرداری
پرسش
چنانچه مامورین شهرداری ملکی که ساخت و ساز آن غیر مجاز بوده را بدون دستور قضائی تخریب کنند؛ آیا اقدام مامورین شهرداری و اقدام شهردار مربوطه جرم است؟
نظر هیئت عالی
چنانچه تخریب عمدی بنای غیرمجاز، بدون حکم قضایی یا رای قطعی کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری ها یا هر گونه مجوز قانونی دیگر باشد، عمل مزبور جرم و تخریب کننده قابل تعقیب و مجازات خواهد بود و لکن چنانچه مباشر (مامورین) از غیر قانونی بودن دستور مطلع نباشد و به علت اشتباه قابل قبول و به تصور قانونی بودن دستور آن را اجرا کرده باشد، در این صورت با توجه به ماده 159 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 آمر (مقام اداری دستور دهنده اعم از شهردار و غیر آن) مسئولیت کیفری خواهد داشت و به عنوان فاعل معنوی قابل تعقیب و مجازات خواهد بود. بنابراین نظریات قضات محترم دادگستری شهرستان استهبان استان فارس در حدود فوق الذکر، مورد تائید است.
نظر اکثریت
ساخت و ساز غیر مجاز جرم نیست و اگر مامورین بروند با سوء نیت تخریب کنند جرم است مگر با رای کمیسون ماده 100 دستور تخریب صادر شود؛ اقدام شهرداری در این خصوص باید با دستور قضایی باشد. لیکن اقدام شهردار در قالب معاونت نمی‌باشد؛ زیرا وحدت قصد وجود ندارد و مباشر و معاون جرم باید دارای قصد مجرمانه و سوءنیّت واحدی باشند. نه تنها وحدت قصد وجود ندارد، بلکه اصول جزایی را نیز نباید تفسیر موسع نمود. این معنی در حالی است که خود فعل اصلی باید مجرمانه باشد تا بتوان معاون را نیز مجازات نمود؛ اما عمل مأمورین را به سختی می توان واجد عنوان مجرمانه دانست. در مانحن فیه به نظر می‌رسد سوءنیت وجود ندارد و این اقدام واجد وصف حقوقی است و نه کیفری. باید شاکی از طریق دادگاه دادخواست مطالبه خسارت بدهد. زیرا شهردار سوءنیت نداشته است؛ (مزید علت بر عدم سوء نیت شهردار آنکه در فرض سوال آمده است ساختمان به صورت غیر مجاز ساخته شده است) و اگر امضای شهردار موجود است مسئولیت حقوقی دارد نه کیفری.
نظر اقلیت
شهردار مباشر معنوی است؛ زیرا تأثیر عملش بیشتر است؛ لذا مباشر که نیست و با وصف فوق معاون هم نیست و در چارچوب مباشر معنوی می توان او را تعقیب قضایی نمود و فاعل معنوی دخالتی در عملیات مادی جرم ندارد و مباشر جرم در حکم وسیله است که در سوال مطروحه اقدام شهردار قابل انطباق با عنوان مباشر معنوی است. تفاوت معاون با فاعل معنوی در این است که معاون نقش تبعی و فرعی دارد؛ اما فاعل معنوی نقش اولیه و مهم تر از مباشر را دارد و رابطه سببیت هم برقرار است. احراز رابطه سببیت بین نتیجه مجرمانه و فاعل معنوی لازم است؛ همانگونه که احراز انتساب نتیجه در مباشر و فاعل مستقیم نیز ضرورت دارد. بنابراین با توجه به اقوی بودن فاعل معنوی (شهردار) باید مجازات مباشر جرم برای او منظور شود؛ هر چند که او در عنصر مادی جرم شرکت نداشته است؛ زیرا او خواهان نتیجه بوده و نتیجه هم به او منتسب است. آنچنان که در مواد 512 و 621 کتاب تعزیرات نیز به مصادیق آن اشاره شده است.