صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1383/01/10
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر رامسر
موضوع
استفاده از حق حبس برای زوجین
پرسش
در معاملات معوض حق حبس برای هر دو طرف به وجود می‌آید. در عقد بیع فروشنده می‌تواند تسلیم مبیع را موکول به پرداختن تمام ثمن کند و خریدار نیز حق دارد از دادن ثمن خودداری کند ولی آیا این ترتیب در نکاح نیز قابل اجراست و شوهر نیز به نوبه خود حق دارد پرداخت مهر را منوط به تمکین سازد؟ به تعبیر دیگر آیا حق حبس برای شوهر نیز وجود دارد؟
نظر هیئت عالی
حسب ماده 1082 قانون مدنی به مجرد عقد، زن مالک مهر میشود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. لذا برای مرد حق حبس متصور نیست، به نحوی‌که زن غیرمدخوله نیز در صورت وقوع طلاق و جدایی، می‌تواند نصف مَهر را دریافت کند. لیکن مطابق ماده 1085 قانون مدنی، زن می‌تواند تا مَهر به او تسلیم نشده است از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر این‌که مَهر حال باشد، به‌علاوه این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود و اعسار شوهر مانع استفاده زوجه از حق حبس نیست.
نظر اتفاقی
اولاً در این‌که نکاح عقدی معوض است یا غیرمعوض بحث وجود دارد، ثانیاً اگر عقدی معوض است عوضین در آن کدام هستند؟ حال با فرض معوض بودن این عقد، دیگر احکام عقود معوض از جمله حق حبس در آن جاری نیست زیرا که نکاح به لحاظ وضعیت خاص آن و مصالح احتمالی عقدی به خصوص است. نکاح قابل اقاله نیست و نکاح معلق باطل است و به هر حال حکم ماده 1085 حکمی خاص است و چنان‌چه قانون‌گذار قرار بود همین حق را برای مرد هم قائل شود باید ماده دیگری به آن اختصاص می‌داد. ماده 1085 امتیازی است که به زن داده شده است. ضمن این‌که ماده 1082 نیز در این خصوص راه گشاست که به مجرد عقد، زن مالک مهر میشود. بنابراین، چنین حقی برای مرد متصور نیست البته برخی حقوقدانان نظیر دکتر امامی چنین فرضی را نیز در نظر گرفته‌اند.