صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1391/06/07
برگزار شده توسط: استان قم/ شهر قم
موضوع
الزام فروشنده سهام ملک موروثی به تنظیم سند رسمی و عدم توجه دعوی نسبت به مابقی ورثه
پرسش
هرگاه شخص (الف)، سهام ملکی (ب) را که احدی از ورثه (ج) است بخرد و (الف) دعاوی تنفیذ بیع‌نامه عادی و الزام به تحویل مبیع و تنظیم سند را به طرفیت همه ورثه اقامه کند و مرجع بدوی، حکم بر علیه تمامی ورثه که رابطه معامله‌ای با (الف) نداشته‌اند صادر کرده باشد؛الف - آیا مرجع بدوی از نظر قانونی می‌تواند بر علیه تمامی ورثه، حکم صادر کند یا این‌که فقط باید بر علیه (ب)، حکم صادر کند و نسبت به سایر ورثه به لحاظ عدم توجه دعوی، قرار رد صادر کند؟ب - اگر مرجع بدوی بدون توجه به مقررات قانونی، همه ورثه را محکوم کند و فقط فرد (ب) به عنوان ورثه فروشنده سهام اعتراض کند، مرجع تجدیدنظر چه تصمیمی باید اتخاذ کند؟ آیا اگر متوجه عدم توجه به بقیه ورثه شد می‌تواند حکم را نسبت به آنان نقض و قرار رد صادر کند؟ (مثل امور کیفری که کسی محکوم شده و اعتراض نکرده است و مرجع تجدیدنظر، عقیده به برائت وی دارد.)ج - اگر مرجع تجدیدنظر، حکم بدوی را عیناً تأیید کند در مقام اجرا چه باید کرد؟ آیا باید حکم را صرفاً بر علیه وارث فروشنده اجرا کرد و با اجرا شدن حکم بر علیه وی، نسبت به بقیه ورثه حکم صادره قابلیت اجرا نخواهد داشت یا باید بر علیه تمامی ورثه اجرا شود؟
نظر هیئت عالی
الف - از آنجایی که طبق ماده 1301 قانون مدنی امضایی که در روی نوشته یا سندی باشد بر ضرر امضاکننده دلیل است، قراردادی هم که به امضای سایر ورثه نرسیده باشد نسبت به آنان نافذ و معتبر نخواهد بود. مضافاً در فرض سوال اعلام نشده که سایر ورثه با حضور در دادگاه، معامله‌ی انجام شده را تنفیذ کرده‌اند. بنابراین، با عدم امضای قرارداد از ناحیه بقیه ورثه، دعوا متوجه سایر ورثه نخواهد بود.
ب - در مورد شخص (ب)، دادگاه با احراز وقوع معامله، نامبرده را ملزم به وفای به عهد و تنظیم سند رسمی خواهد کرد و در مورد سایر ورثه، دعوا مقتضی صدور قرار رد دعوا است. دادگاه تجدیدنظر در حدود تجدیدنظرخواهی انجام شده رسیدگی می‌کند.
ج - آراء محاکم، وفق مقررات قانون از طرق عادی و فوق‌العاده شکایت قابل رسیدگی است و مادامی که از ناحیه مرجع قانونی نقض نشده باشد لازم‌الاجرا است.
نظر اکثریت
الف - محکمه بدوی فقط باید علیه آقای (ب) حکم صادر کند و نسبت به مابقی وراث دعوی را رد کند.
ب - دادگاه تجدیدنظر، فقط باید نسبت به تجدیدنظرخواهی آقای (ب) رسیدگی و در مورد سایر وراث نیاز به اظهارنظر و رسیدگی نیست.
ج - به هر صورت، حکمی صادر شده و اگر چه اشتباه باشد مادامی که توسط مرجعی نقض نشده قابلیت اجرا دارد.
نظر اقلیت
الف - با توجه به ماده 359 قانون دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب مدنی، علی‌رغم این‌که سایر ورثه (شرکا)، جزء تجدیدنظرخواهان نیستند و حکم در مورد ایشان خلاف قانون صادر شده است، می‌توان نسبت به آقای (ب) حکم را تأیید و نسبت به سایرین، نقض و قرار عدم استماع صادر کرد.
ب - بین این‌که آقای (ب)، سایر وراث را طرف دعوی (در مرحله تجدیدنظر) قرار داده باشد یا خیر تفاوت است. در صورتی که سایر وراث را طرف دعوی قرار داده باشد دادگاه تجدیدنظر می‌تواند نسبت به سایرین نیز اظهارنظر کند.
ج - اصولاً در بحث الزام به تنظیم سند رسمی، نیازی به تنفیذ بیع‌نامه نیست؛ چرا که دادگاه در حال رسیدگی به الزام، مالکیت خواهان را احراز و سپس اقدام به صدور رأی الزام به تنظیم سند رسمی می‌کند؛ لذا صدور حکم به تنفیذ بیع‌نامه صحیح به نظر نمی‌سد.