تاریخ نظریه: 1399/03/07
شماره نظریه: 7/99/81
شماره پرونده: 99-186/2-81ک
استعلام:
گزارش خلاف واقع به قصد تشویش اذهان مقامات رسمی با اضرار به غیر در ماده 698 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی جرم‌انگاری شده و از سوی دیگر این جرم در زمره جرایم قابل گذشت مذکور در ماده 104 قانون مجازات اسلامی سال 1392 احصاء شده است چنانچه شخصی اعم از افراد عادی یا ضابطان دادگستری، گزارش کذبی به مقام قضایی ارایه دهند اما شکایتی علیه آنان مطرح نشود و صرفاً مقام قضایی علیه آنان اعلام جرم گند: اولاً، آیا تعقیب و مجازات گزارش‌دهنده ممکن است؟ ثانیاً، چنانچه موضوع منطبق با این ماده نیست در صورت ارایه گزارش خلاف واقع توسط ضابطین دادگستری با در نظر گرفتن این‌که جرم عمومی است و از جرایم خاص نظامیان نمی‌باشد، مستند قانونی برای مجازات این افراد چیست؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً، طبق ماده 12 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، تعقیب متهم در جرایم قابل گذشت فقط با شکایت شاکی شروع می‌شود (طبق ماده 10 این قانون شاکی شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان شده و تعقیب مرتکب را درخواست کند) و چون بزه موضوع ماده 698 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375 با توجه به تصریح ماده 104 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 از جمله جرایم قابل گذشت است، لذا در فرض سوال با توجه به عدم شکایت شاکی، گزارش‌دهنده خلاف واقع را نمی‌توان به اتهام ارتکاب جرم موضوع ماده 698 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375 تعقیب کرد؛ اعم از این‌که گزارش‌دهنده فرد عادی یا ضابط دادگستری باشد.
ثانیاً، گزارش خلاف واقع نظامیان به مقامات قضایی در اجرای وظایف خود به عنوان ضابط دادگستری، چنانچه از مصادیق بند «ج» ماده 78 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب 1382 یا از مصادیق گزارش خلاف واقع موضوع ماده 711 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 باشد که احراز آن با قاضی رسیدگی‌کننده است، قابل پیگرد است.
ثالثاً، اظهار یا انتشار اکاذیب توسط افراد عادی فقط در چارچوب ماده 698 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 و آن هم با شکایت شاکی و احراز قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی قابل تعقیب و رسیدگی است.