تقدیم دادخواست تقسیط دین از ناحیه مدیون قبل از طرح و تقدیم دادخواست مطالبه دین از ناحیه داین

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1396/06/23
برگزار شده توسط: استان کردستان/ شهر سقز

موضوع

تقدیم دادخواست تقسیط دین از ناحیه مدیون قبل از طرح و تقدیم دادخواست مطالبه دین از ناحیه داین

پرسش

آیا شخص مدیون قبل از طرح و تقدیم دادخواست مطالبه دین از ناحیه داین علیه مدیون، می‌تواند بدواً دادخواست تقسیط دین به میزان دیون مشخصه به طرفیت داین مطرح نماید یا خیر؟ تصمیم دادگاه چیست؟

نظر هیئت عالی

طرح دعوی اعسار از پرداخت دین یا تقسیط دین مستلزم اقامه ی دعوای حقوقی دائن مبنی بر مطالبه ی دین به طرفیت مدیون نیست؛ بلکه شرط اقامه چنین دعوایی و استماع آن مطالبه ی دائن است؛ حال ممکن است با ارسال و ابلاغ اظهارنامه باشد یا صدور اجرائیه ثبتی؛ بنابراین در صورتی که بستانکار از طریق مقتضی از جمله اظهارنامه یا درخواست صدور اجرائیه ثبتی طلب خود را مطالبه کرده باشد، مدیون حق اقامه دعوی اعسار و تقسیط بدهی و دین را دارد و مرجع ذی صلاح مکلف به استماع و رسیدگی است.

نظر اکثریت

دعوی مدعی اعسار زمانی پذیرفته است که حکم به محکومیت مدعی دعوی اعسار صادر گردیده باشد تا زمانی که حکم صادر نشده باشد از کجا معلوم که خوانده « مدیون» محکوم می‌شود یا خیر؟ در تکمیل موارد پیش گفته باید گفت دادخواست اعسار«تقسیط» از ناحیه مدیون بدون اینکه داین برای مطالبه دِین خود اقامه دعوی و طرح دادخواست مطالبه دین در محاکم حقوقی یا کیفری حسب مورد ارایه نموده باشد فاقد وجاهت قانونی بوده و چنین دعوایی قابلیت استماع را ندارد. برای تقسیط دین «محکومٌ ‌به» باید حداقل، حکم بدوی محکومیت علیه مدیون «خوانده» صادرگردیده باشد تا دادگاه بتواند بر اساس آن حکم، حکم به تقسیط محکومٌ‌به با وجود شرایط کامل صادر نماید. در تکمیل این ادعا رأی وحدت رویه شماره 722 - 1390/10/13 هیأت عمومی دیوان عالی کشور مقرر می‌دارد مستفاد از صدر ماده 24 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379 و لحاظ مقررات قانون اعسار مصوّب سال 1313 این است که دعوی اعسار که مدیون در اثناء رسیدگی به دعوی داین اقامه کرده قابل استماع است و دادگاه بلحاظ ارتباط آنها باید به هر دو دعوی یکجا رسیدگی و پس از صدور حکم بر محکومیت مدیون در مورد دعوی اعسار او نیز رأی مقتضی صادر نماید. مفهوم مخالف ماده این است که قبل از تقدیم دادخواست مطالبه توسط داین برای مطالبه طلب خود، حتی مدیون نمی‌تواند دادخواست اعسار یا تقسیط را مطرح نماید، چه برسد که مدیون قبل از طرح دعوی علیه نامبرده (مدیون) دادخواست اعسار تقدیم دادگاه نماید و دادگاه حکم به تقسیط صادر نماید که چنین امری سالبه به انتفاء موضوع است.

نظر اقلیت

شخص مدیون قبل از طرح و تقدیم دادخواست از ناحیه داین می‌تواند دادخواست تقسیط دین به میزان دیون مشخصه مطرح نماید و در این خصوص دادگاه باید تصمیم قضایی دال بر تقسیط دین با محرز بودن سایر شرایط قانونی دعوی تقسیط اتخاذ نماید و استدلال‌های زیرموید این ادعا است.
الف؛ در این خصوص صراحتی مبنی بر تصمیم قضایی مبنی بر صدور قرار عدم استماع دعوی وجود ندارد.
ب؛ با توجه به اینکه ماده 277 قانون مدنی مقرر داشته است حاکم می‌تواند نظر به وضعیت مدیون مهلت عادله یا قرار اقساط دهد و در ماده ذکر شده از کلمه و لفظ مدیون استفاده نموده نه محکومٌ‌علیه و در ماده 7 و 11 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب 1394 نیز از کلمه مدیون استعمال شده است، در نتیجه پاسخ سوال مثبت و چنین دعوایی قابلیت طرح را دارد.
ج؛ مورد دیگر اینکه شخص مدیون صراحتاً اقرار به مدیون بودن خود دارد و اقرار نیز شاه دلیل است، به عبارتی دین مسجل است.
د؛ نکته دیگر اینکه رأی وحدت رویه 722 که استماع دعوی اعسار را در اثناء رسیدگی به دعوی اصلی را قابل رسیدگی دانسته است و آخرین نکته اینکه از ماده 24 قانون آیین دادرسی مدنی نیز مستفاد می‌گردد پذیرش دعوای اعسار قبل و یا در اثناء رسیدگی به دعوای داین قابل استماع است.