تاریخ نظریه: 1396/07/22
شماره نظریه: 7/96/1675
شماره پرونده: 1493-1/127-95
استعلام:
1- محکومٌ‌علیه رأی غیابی پس از جلب توسط مامورین انتظامی مبادرت به تقدیم دادخواست واخواهی خارج از مهلت ضمناً بدواً اعسار از پرداخت هزینه دادرسی واخواهی می‌نماید اعلام فرمائید آیا تکلیف دادگاه بدواً صدور قرار قبولی یا رد واخواهی است ودر صورت قبولی واخواهی رسیدگی به ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی یا بدواً تعیین وقت برای رسیدگی به ادعای اعسار (که مالاً تا قبل از رسیدگی به ادعای اعسار و قطعیت آن مجلوب روانه زندان می‌شود) و بعد از صدور حکم اعسار صدور قرار قبولی یا رد واخواهی.
2- آیا امکان رسیدگی به دعوی اعسار از پرداخت دین ازمدیونی که هنوز به طرفیت او در محکمه طرح دعوی نشده وجود دارد یا خیر و آیا ماده 277 به کیفیت حاضر قابلیت اعمال دارد یا خیر؟
3- منظور از «دادرس به تعداد کافی» در ماده 92 آ.د.م چه می‌باشد./
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- با عنایت به اینکه دادخواست واخواهی یا تجدیدنظر، گر چه ناقص باشد، اگر داخل مهلت تقدیم شده باشد، دارای اثر تعلیقی است و مانع شروع به اجرای رأی صادره می‌شود و با عنایت به اینکه شروع به اجرای رأی ممکن است موجب توقیف اموال و حتی بازداشت شخص محکومٌ‌علیه شود به نظر می‌رسد در فرض سوال که خواهان دادخواست واخواهی را توأم با ادعای اعسار از هزینه دادرسی خارج از مهلت مقرر از تاریخ ابلاغ قانونی رأی غیابی تقدیم کرده ولی برابر متن ماده 306 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی 79 ادعای عذر موجه نموده و یا برابر ذیل تبصره 1 همین ماده، مدعی عدم اطلاع از مفاد رأی باشد، دادگاه به لحاظ تاثیر این ادعا در ترتب یا عدم ترتب اثر تعلیقی باید بدواً به این ادعا رسیدگی و قرار مقتضی صادر کند، بدیهی است با صدور قرار قبولی دادخواست، دادگاه صرفاً امکان رسیدگی به واخواهی را پذیرفته و این قرار مانع رفع نواقص احتمالی دادخواست و اعمال ضمانت اجراهای مربوط نخواهد بود.
2- طرح دعوای اعسار برابر رأی وحدت رویه شماره 722 مورخ 1390/10/13 هیأت عمومی دیوان عالی کشور در اثناء رسیدگی به دعوای مطالبه دین قابل استماع است. اما اگرقبل از مطالبه دین از سوی داین، دعوای اعسار طرح شود، چون اثر قانونی بر آن مترتب نیست باید به استناد بند 7 ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی قرار رد آن صادر شود و ماده 277 قانون مدنی اصولاً در مقام بیان نحوه و زمان طرح دعوای اعسار نمی‌باشد.
3- عبارت.... دادگاه فاقد دادرس به تعداد کافی باشد....مذکور در ماده 92 قانون آیین دادرسی در امور مدنی با توجه به عبارت.....تکمیل دادرسان.....ناظر به دادگاه‌هائی است که با تعدد قاضی رسیدگی می‌نمایند گرچه در مواردی که دادگاه با وحدت قاضی اداره می‌شود و فاقد دادرس علی البدل می‌باشد باید با استفاده از ذیل همین ماده پرونده را جهت ارجاع به شعبه دیگر نزد رئیس شعبه اول ارسال نمود./