صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/10/13
برگزار شده توسط: استان اردبیل/ شهر اردبیل
موضوع
بررسی توقیف حق قصاص در قبال مهریه و سهم‌الارث همسر مقتول در ماده 352 ق.م.ا
پرسش
نظر به اینکه به دلالت ماده 352 قانون مجازات اسلامی اگر حق قصاص، به هر علت تبدیل به دیه شود یا به مال یا حقی مصالحه شود، همسر مقتول نیز از آن به ارث میبرد.
سوال1- در صورت تبدیل حق قصاص به دیه یا به مال یا حقی تحت عنوان مصالحه، آیا این مال یا دیه جزو ماترک است و زوجه می‌تواند کل آن را در قبال مهریه توقیف نماید؟
سوال2- در صورتی‌که حق قصاص به دیه تبدیل شود و یا به حقی دیگر مصالحه گردد میزان سهم‌الارث همسر مقتول از آن چقدر است؟ آیا بر اساس قانون ارث و میزان دیه اعلام شده در زمان پرداخت است یا چنانچه بیشتر از میزان دیه مصالحه گردد به نسبت از کل حق مصالحه شده ارث میبرد؟
نظر هیئت عالی
1.در فرضی که با گذشت اولیای دم از قصاص قاتل، به مال یا حقی مصالحه گردیده، بنا به تصریح ماده 352 قانون مجازات اسلامی 1392، همسر مقتول نیز از آن، ارث میبرد و با عنایت به تبصره ماده 452 قانون یاد شده و مواد 868 الی 871 قانون مدنی، دیون متوفی از جمله مهریه زوجه متوفی به درخواست وی یا وراث یا قائم مقام قانونی مشارالیها قابل استیفا است.
2.میزان سهم الارث همسر دائم مقتول از دیه با توجه به اینکه داخل در ماترک محسوب می‌شود به میزان سهم‌الارث متعلق به زوجه حسب مورد (یک هشتم یا یک چهارم) است و مادام که دیون متوفی و از جمله مهریه همسر وی پرداخت نشود، ماترک (دیه) قابل تقسیم بین ورثه نمی‌باشد.
نظر اکثریت
در صورت تبدیل حق قصاص به دیه یا به مال یا حقی تحت عنوان مصالحه، این مال یا دیه جزو ماترک بوده و زوجه می‌تواند تمام آن مال یا دیه را در قبال مهریه خویش توقیف نماید و نظر حضرت امام خمینی (ره) در تحریرالوسیله نیز موید آن است که در صورت تبدیل حق قصاص به دیه یا به مالی یا حقی تحت عنوان مصالحه، دیه یا مال یا حق مورد مصالحه نیز جزو ترکه محسوب می‌شود. همچنین در نظریه مشورتی شماره 789/7- 1380/5/25نیز آمده است: درست است که حسب ماده 261 قانون مجازات اسلامی، شوهر یا زن در قصاص و عفو اجرا اختیاری ندارد اما پس از آنکه اولیاء دم قاتل را عفو و یا از قصاص گذشت نموده و دیه‌ای کمتر یا بیشتر یا مقرر را دریافت نموده باشند (که در واقع ترکه میت محسوب می‌شود) بایستی اولیاء‌دم به قدرالسهم دیه، حصه شوهر مقتوله یا زوجه مقتول را به آنان بپردازند.
2- با عنایت به اینکه حق قصاص صرفاً مختص اولیای دم است چنانچه حق قصاص به دیه تبدیل شود یا به حقی مصالحه گردد نظر به اینکه در واقع (دیه یا مصالحه یا حقی دیگر) مال مقتول محسوب شده و جزو ماترک می‌باشد لذا تبدیل مال به هر مقدار که باشد یا به هر مبلغی که مصالحه گردد همسر مقتول نیز به نسبت همان مبلغ تبدیل یا مصالحه شده سهم خود را از ارث دریافت خواهد کرد.
نظر اقلیت
ماده 352 قانون مجازات اسلامی تاسیس جدیدی می‌باشد و تبدیل حق قصاص به دیه یا به مال یا حقی تحت عنوان مصالحه در واقع ترکه محسوب نشده و قابل توقیف نخواهد بود و همسر مقتول صرفاً حق خود را میبرد و نمی‌تواند بقیه آن مال یا حق مصالحه شده را توقیف نماید.