صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1380/04/06
برگزار شده توسط: استان خراسان رضوی/ شهر بیدخت
موضوع
تکلیف دادگاه در صورت طرح ایراد بدون دفاع از سوی خوانده
پرسش
با توجه به ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی که صراحت دارد: «در موارد زیر خوانده میتواند ضمن پاسخ به ماهیت دعوا ایراد کند...» چنان چه خوانده نسبت به ماهیت دعوا دفاع نکرد ولی ایراداتی عنوان نمود و ایرادات وی مردود اعلام شد آیا دادگاه میتواند بدون دفاع خوانده وارد ماهیت دعوا شود یا خیر؟
نظر هیئت عالی
طبق ماده 87 قانون آیین دادرسی مدنی، ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل آید غیر از مواردی که بعداً حادث میشود، لذا اذن ماده 84 به خوانده دایر به اینکه ضمن پاسخ به ماهیت دعوا میتواند ایراد کند، این امر ضرورت دفاعی را که درقبال رویت دادخواست و اسناد و مدارک خواهان برای اولین جلسه دادرسی دارد منتفی نکرده، و به خوانده فرصت امتناع از دفاع را در جلسه اول نمی دهد زیرا حسب مواد 199 200 و 201 قانون مزبور دادگاه در کلیه امور حقوقی علاوه بر رسیدگی به دلایل مورد استناد طرفین، حق هر گونه تحقیق یا اقدامی را که برای کشف حقیقت لازم باشد دارد و این اختیار معروض دفاعی است که باید خوانده به موقع انجام داده باشد. در عین حال، رسیدگی به دلایلی که مطرح شده و صحت آن بین طرفین محل اختلاف و موثر در تصمیم باشد باید در جلسه دادرسی به عمل آید؛ لذا جلسه دادرسی منعقده نمی تواند قهراً به صرف دفاع خوانده تجدید شود. مضاف بر این مراتب، عدم حضور اصحاب دعوا مانع از اجرای تحقیقات و رسیدگی نمی شود که با این موضوع، صرف تسلیم لایحه مشتمل بر ایرادات بدون دفاع خوانده، مانع رسیدگی دادگاه نخواهد بود.
نظر اتفاقی
نظر اول: چنانچه خوانده ایراد نماید و نسبت به ماهیت دعوا دفاع نکرده باشد دادگاه میتواند
در صورت مردود اعلام داشتن ایراد، وارد ماهیت شود.
دلایل نظر اول که دادگاه میتواند در صورت مردود اعلام داشتن ایراد، وارد ماهیت دعوا
شود و اکثریت همکاران معتقد به این نظر میباشند عبارت است از:
1.با توجه به سابقه تاریخی ایرادات در قانون آیین دادرسی مدنی سابق که این دو امر در مواد
197 و 198 آن قانون آمده بود وضعیت را مشخص کرده و ماده 84 قانون آیین دادرسی
مدنی جدید همان ماده 197 است که در آن کلمه (از) تبدیل به کلمه (به) شده است پس
خوانده باید پاسخ دعوا را بدهد.
2.در این ماده کلمه «میتواند» را باید دید که در مورد ایراد است یا در مورد ماهیت دعوا، که
با توجه به متن قانون، کلمه میتواند مربوط به ایراد است نه ماهیت دعوا، پس خوانده
ضمن پاسخ به دعوا، میتواند ایراد هم بکند زیرا پیشینه تاریخی نیز نشان دهنده این امر
است.
3.در متن قانون آمده است که«...ضمن پاسخ به ماهیت دعوا میتواند ایراد کند...» این کلمه
یعنی «پاسخ» به معنای همان دفاع در ماهیت است و چون کلمه پاسخ یعنی دفاع را ابتدا
آورده و بعد از آن ایراد را ذکر کرده پس منظور قانونگذار این بوده که باید ابتدا دفاع کند
بعد وارد ایرادات شود و ایراد خود را بیان کند.
4.با توجه به مقررات ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، زمانی که اخطاریه خوانده ابلاغ
واقعی شده باشد و خوانده در جلسه دادگاه حضور پیدا نکند و یا لایحه دفاعیه ارسال
نداشته باشد رأی نسبت به وی حضوری است. قانونگذار عدم دفاع خوانده را با اطلاع از
وقت پذیرفته و رأی را نسبت به وی حضوری دانسته است. پس در ما نحن فیه، زمانی که
خوانده ایراد میکند باید نسبت به ماهیت دعوا، دفاع کند.
نظر دوم: در صورتی که خوانده نسبت به ماهیت دعوا دفاع نکرده و ایراد نموده باشد دادگاه
باید ابتدا به ایراد رسیدگی و در صورتی که ایراد را مردود اعلام داشت چون خوانده دفاع
نکرده پس نمیتواند وارد ماهیت دعوا شود و باید برای رسیدگی ماهیتی تعیین وقت نماید.
دلایل نظر دوم که ابتدا باید ایراد وارده تعیین تکلیف شود و دادگاه نمیتواند بدون دفاع
وارد ماهیت دعوا شود:
1.اگر ایراد را وارد دانستیم چرا وارد ماهیت دعوا شویم پس خوانده نیازی به ورود در
ماهیت دعوا ندارد.
2.کلمه «میتواند» در تلفظ و قرائت فرق میکند که میتواند در تلفظ به صورت الزامی و در
قرائت به صورت غیر الزامی خوانده شود که چون در تلفظ غیرالزامی آن متبادر به ذهن
میشود، پس خوانده میتواند در ماهیت دفاع نکند و دادگاه نباید وارد ماهیت دعوا گردد.