صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1388/04/15
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر بابلسر
موضوع
نحوه اخراج مازاد بر ثلث در صورت عدم تنفیذ وصیت توسط کل یا بعضی از ورثه
پرسش
چنان‌چه موصی در وصیت‌نامه سه مورد (سه قطعه) از املاک و دارایی خود را به عنوان وصیت عهدی یا تملیکی برای فوت خود وصیت کند و وصیت مذکور زاید بر ثلث باشد و بر فرض این‌که بعضی از ورثه یا همه آن‌ها نسبت بر زاید بر ثلث وصیت متوفیٰ را تنفیذ ننمایند، اخراج مازاد بر ثلث از وصیت مذکور به چه نحو خواهد بود؟ آیا باید به ترتیب وصیت عمل شود و هر کدام که مازاد بر ثلث است باید در صورت عدم تنفیذ خارج شود یا ثلث ترکه باید به نسبت از کلیه موارد اشاره شده در وصیت‌نامه لحاظ گردد؟
نظر هیئت عالی
پس از فوت موصی، حقوق و دیون و واجبات مالی او از ماترک پرداخت می‌شود. بر اساس مقررات ماده 849 قانون مدنی، اگر موصی زیاده بر ثلث به ترتیب معینی وصیت به اموری کرده باشد و ورثه زیاده بر ثلث را اجازه نکنند، به همان ترتیبی که وصیت کرده از ترکه خارج می‌شود تا میزان ثلث و زاید بر ثلث باطل خواهد شد و اگر وصیت به تمام و یک دفعه باشد، زیاده از همه کسر می‌شود. بنابراین، اتفاق‌نظر ارائه شده قابل تأیید می‌باشد.
نظر اتفاقی
چنان‌چه موصی در وصیت‌نامه، وصیت عهدی یا تملیکی به اموال مختلف در زمان واحد را به موجب یک وصیت‌نامه وصیت نماید؛ مثلاً در وصیت‌نامه قید نماید منزل مسکونی مرا با محوطه آن به (الف) بدهند و فلان زمین را برای هزینه کفن و دفن، واجبات مالی، خیرات و مبرات، ساخت اماکن مذهبی و غیره خرج نمایند و فلان ملک را به پسرم بدهید؛ در این‌صورت چنان‌چه تمام یا بعض از ورثه زاید بر ثلث از ترکه را در خصوص وصیت موصی تنفیذ ننمایند، ثلث ترکه باید از هر سه مورد اشاره شده در وصیت‌نامه لحاظ شود.
نظر حضرت امام (ره) در تحریرالوسیله کتاب، «الوصیه» مسئله 34 و نیز عبارت آخر ماده 849 قانون مدنی بر همین مبنا استوار است اما چنان‌چه وصیت به اموال مختلف در زمان‌های متفاوت باشد به ترتیب؛ یعنی وصیت به اموری کرده باشد و ورثه زیاده بر ثلث را اجاره نکنند، به همان ترتیبی که وصیت کرده است ترکه خارج می‌شود