صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/07/16
برگزار شده توسط: استان یزد/ شهر یزد
موضوع
دعوای اثبات حق ارتفاق چاه به جای قنات
پرسش
الف: چنانچه قناتی فوت داده شود و به جای آن دولت چاه جایگزین به آن منطقه بدهد آیا حقوق ارتفاقی قنات متوفی از بین می رود و شرایط جدید حاکم می‌شود یا اینکه با فوت قنات حقوق ارتفاقی اثری ندارد؟ ب: آیا تغییر فیزیکی در مسیر قنات از سطحی به عمیق یا بالعکس برای صرفه جویی آب و غیره نیاز به اذن مالک عرصه (ملک خادم) دارد یا شاربین آب رأساً حق دارند؟
نظر هیئت عالی
با خشک شدن چاه یا قنات سابق و اصطلاحا فوت آن، مطابق ماده 11 آیین نامه اجرایی فصل دوم قانون توزیع عادلانه آب تحت شرایط خاصی مجوز حفر چاه به جای قنات خشک شده صادر و در راستای ماده 17 قانون توزیع عادلانه آب و ماده 139 قانون مدنی مالک یا مالکین چاه یا قنات فوت شده، کلیه حقوق از جمله حقوق ارتفاقی را در چاه حفر شده جدید دارا می‌باشند؛ لیکن در صورتیکه نصب منصوبات یا لوله گذاری منجر به ورود خسارت به عرصه و اعیانی سایر اشخاص گردد، بنا بر قاعده لاضرر پذیرفته نیست.
نظر اکثریت
با توجه به اینکه به موجب ماده 11 آئین نامه اجرایی فصل دوم قانون توزیع عادلانه آب تحت شرایط خاصی مجوز حفر چاه به جای قنات خشک شده صادر می‌گردد و مالک یا مالکین چاه به جای قنات نیز در راستای ماده 17 قانون توزیع عادلانه آب و نیز ماده 139 قانون مدنی صاحب کلیه حقوق متعلقه به قنات خشک شده من جمله حریم و حقوق ارتفاقی آن هستند لذا در وضعیت جدید به نظر می‌رسد چاه، قائم مقام قنات قبلی است و مالک یا مالکین آن نیز حق ارتفاق سابق در مورد قنات مانند حق لوله گذاری در راهرو و کانال های قنات را دارند البته لوله گذاری بر روی زمین در جایی که ساخت و سازی صورت گرفته و یا موجب تضرر اشخاص دیگر می‌شود بنا به قاعده لاضرر پذیرفته نیست.
نظر اقلیت
چون قنات خشک شده سابق به عنوان قنات متوفی محسوب می‌گردد و با از بین رفتن اصل قنات، حقوق مربوط به آن مانند حق ارتفاق نیز از بین می رود لذا با حفر چاه، حقوق جدید نسبت به آن ایجاد می‌شود که این حقوق نیز با مستفاد از مواد 1 و 2 و 9 قانون راجع به قنوات سال 1309 نباید مغایر با حقوق مالکین اراضی غیر باشد که در نتیجه صاحب یا صاحبان چاه به جای قنات حق استناد به حقوق ارتفاقی قنات متوفی سابق را ندارند.