صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/09/27
برگزار شده توسط: استان فارس/ شهر شیراز
موضوع
جرم انگاری تغییر در ارقام کنتور
پرسش
ماده 2 قانون مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب و برق و تلفن و فاضلاب و گاز مصوب 96/3/10 اشعار می دارد که اگر شخصی به هر طریقی مبادرت به هر نوع تصرف و تغییر در وضعیت دستگاه های انداره گیری نماید به مجازات جزای نقدی درجه 6 محکوم می‌گردد. از سوی دیگر ماده 734 از فصل سی ام قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 در تعریف جعل رایانه ای بیان می کند که تغییر یا ایجاد داده های قابل استناد در سامانه های رایانه ای به طور غیر مجاز به حبس از 2 تا 5 سوال محکوم می‌گردد. با توجه به مواد قانونی موصوف:
1. تغییر در ارقام کنتور شامل کدام ماده می‌گردد؟
2. آیا کنتور، سامانه رایانه ای محسوب می‌گردد؟
3. اگر رفتار ارتکابی قبل از 96/3/10 (تاریخ تصویب قانون مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب و برق و تلفن و فاضلاب و گاز) انجام یافته باشد، آیا مصداق بزه مندرج در ماده 660 از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 می‌باشد یا مصداق بزه جعل رایانه ای مندرج در ماده 734 از فصل سی ام قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 ؟
نظر هیئت عالی
با توجه به موخر بودن قانون مجازات استفاده کنندگان غیرمجاز از آب و برق غیر مجاز نسبت به بخش رایانه ای قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات نتیجتاً عنصر قانونی حاکم بر رفتار مجرمانه قانون مرقوم خواهد بود، در مورد قسمت سوم سوال هم نظریه ای که رفتار مرقوم را از مصادیق تحصیل مال نامشروع دانسته نتیجتاً صحیح اعلام می‌گردد.
نظر اکثریت
نظر اکثریت اول: در خصوص پرسش اول، قانون مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب و برق و تلفن و فاضلاب و گاز مصوب 96/3/10 قانون خاص می‌باشد و تاریخ تصویب آن نیز موخر از قانون جرایم رایانه ای می‌باشد. بنابراین حتی اگر کنتور آب را سامانه رایانه ای بدانیم باز هم رفتار ارتکابی مصداق بزه مندرج در ماده 2 قانون ذکر شده می‌باشد.
در خصوص پرسش دوم، قانونگذار ارتکاب بزه در بستر سامانه های رایانه ای یا مخابراتی را جرم انگاری نموده است و بنابراین صرف اینکه دستگاه رایانه ای باشد کافی برای تحقق بزه نیست بلکه دستگاه رایانه ای باید از اجزاء سامانه رایانه ای باشد و سامانه رایانه ای زمانی بوجود می آید که قابلیت انتقال داده پیدا نماید و بنابراین کنتور از اجزاء سامانه رایانه ای محسوب نمی گردد هرچند قابلیت پردازش داشته باشد.
در خصوص پرسش سوم، با توجه به اینکه کنتور آب از طرف اداره مربوطه در اختیار ذینفع قرار داده می‌شود و بنابراین اشخاص، مالک آن محسوب نمی گردند و جزء تأسیسات مورد استفاده عموم می‌باشد و رفتار ارتکابی موجب از کار انداختن و تخریب آن شده است لذا چنانچه رفتار ارتکابی قبل از تصویب ماده 2 مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب و برق و تلفن و فاضلاب و گاز مصوب 96/3/10 انجام یافته باشد، جرم محسوب و به موجب ماده 687 از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده) مجازات می‌گردد.
نظر اکثریت دوم: دو نفر از اعضاء نشست در خصوص پرسش اول و دوم با نظر اکثریت اول موافق می‌باشند لیکن در خصوص پرسش سوم نظر مخالف دارند ؛ به عقیده این گروه با توجه به اینکه دستگاه کنتور از طرف مالک منزل تهیه و قیمت آن پرداخت می‌گردد و در ملک وی نصب می‌گردد بنابراین جزء اموال عمومی یا مورد استفاده عموم محسوب نمی گردد چه آنکه اولاً مالکیت دستگاه فیزیکی کنتور متعلق به مالک منزل می‌باشد و ثانیاً مورد استفاده خود شخص می‌باشد و نه عموم مردم و اداره مربوطه فقط امتیاز بهره برداری از جریان آب یا برق و غیره را به مالک داده است. بنابراین رفتار ارتکابی مصداق بزه مندرج در ماده 687 از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 نمی‌باشد لیکن با توجه به اینکه شخص با دستکاری و تغییر در کنتور بدون پرداخت بهای آب، برق و غیره و با روش غیر قانونی در واقع مال متعلق به سازمان مربوطه (آب، برق و مانند آن) را برده است بنابراین رفتار ارتکابی جرم و مصداق بزه تحصیل مال از طریق نامشروع موضوع ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری می‌باشد.
نظر اقلیت
عده ای از همکاران هرچند در خصوص پرسش اول و دوم با نظر اکثریت هم عقیده می‌باشند لیکن در خصوص پرسش سوم با نظر اکثریت مخالف می‌باشند و بر این عقیده اند که چنانچه رفتار ارتکابی قبل از تصویب مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب و برق و تلفن و فاضلاب و گاز باشد با توجه به اینکه انشعاب مربوطه اخذ شده است، بنابراین مصداق بزه مندرج در ماده 660 از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 که هم اکنون نسخ شده است نمی‌باشد و بنابراین اساساً عنصر قانونی بر جرم بودن عمل ارتکابی وجود ندارد و با توجه به اصل تفسیر مضیق و به نفع متهم در مقررات کیفری، رفتار ارتکابی جرم نمی‌باشد.
نظر ابرازی
احد از همکاران در خصوص پرسش اول با نظر همکاران موافق لیکن در خصوص پرسش دوم و سوم نظر همکاران مخالف و بر این عقیده است که مطابق ماده یک آیین نامه استفاده از سامانه های رایانه ای و مخابراتی رییس محترم قوه قضاییه، به چیزی سخت افزار و نرم افزار می گویند که بوسیله رایانه دنبال هدف معین باشد لذا مطابق تعریف فوق کنتور نیز از انواع سامانه رایانه ای محسوب می‌گردد و لذا چنانچه رفتار ارتکابی قبل از تصویب قانون مجازات استفاده کنندگان غیر مجاز از آب و برق و تلفن و فاضلاب و گاز باشد رفتار ارتکابی مصداق بزه جعل رایانه ای مندرج در ماده 734 از فصل سی ام (الحاقی) قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 می‌باشد.