به منظور حل اختلاف و صلح و سازش بین اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی، شوراهای حل اختلاف که در این قانون به اختصار «شورا» نامیده میشوند، زیر نظر قوه قضائیه و با شرایط مقرر در این قانون تشکیل میگردند.
فصل اول - ساختار و تشکیلات
تبصره- مرکز، زیر نظر رئیس قوه قضائیه اداره میشود و رئیس مرکز با حکم رئیس قوه قضائیه منصوب میشود.
تبصره 1- شعب شوراها در شهرها و در صورت لزوم در مراکز دهستانها و روستاها به تشخیص رئیس قوه قضائیه به تعداد لازم تشکیل میگردد. رئیس قوه قضائیه میتواند این امر را به رئیس مرکز تفویض کند.
تبصره 2- برای رسیدگی به امور فنی و صنفی در دعاوی و شکایات فیمابین اصناف، «شوراهای حل اختلاف تخصصی» قابل تشکیل است. در صورت تشکیل شوراهای حل اختلاف تخصصی مذکور و عدم رد صلاحیت تخصصی خود، دعاوی مربوط منحصراً در این شعب بر اساس احکام این قانون رسیدگی میشود. همچنین برای رسیدگی به امور و دعاوی مربوط به احوال شخصیه فیمابین اقلیتهای دینی موضوع اصل سیزدهم (13) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به ترتیب مقرر در این قانون، شوراهای حل اختلاف تخصصی قابل تشکیل است که تشکیل این شوراها مانع از مراجعه اقلیتهای دینی مذکور به دیگر شوراهای همان حوزه قضائی نیست.
در حوزه قضائی بخش، وظایف و اختیارات و صلاحیتهای دادگاه صلح میتواند بر عهده دادگاه بخش باشد که بر اساس احکام این قانون رسیدگی میکند.
ریاست و نظارت دادگاههای صلح و شوراهای حل اختلاف در استان بر اساس آییننامه ماده (4٠) این قانون تعیین میشود.
تبصره 1- در هر حوزه قضائی حسب مورد تعدادی عضو علیالبدل تعیین میشود که در صورت غیبت رئیس شعبه شورا یا عضو اصلی یا در صورت عدم وحدت نظر دو عضو شورا به دستور رئیس شورای حوزه قضائی مربوط، عضو علیالبدل، جایگزین یا اضافه میشود.
تبصره 2- برای هر شعبه در مناطق شهری (متناسب با حجم کار و تعداد پروندهها) حداکثر دو نفر و در شعب مناطق روستایی در صورت نیاز یک نفر نیروی اداری و دفتری شورا به کار گرفته میشود.
تبصره 3- تامین کارکنان اداری و خدماتی مورد نیاز شوراهایی که بهصورت تخصصی در اتحادیههای صنفی و یا اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و اتاق تعاون ایران و نظیر آنها مستقر هستند، در صورت امکان بر عهده نهادهای محل استقرار شورا میباشد. کارکنان مذکور با معرفی نهادهای محل استقرار و حکم مرکز منصوبشده و تامین هزینههای کارکنان مذکور و تامین مالی و پشتیبانی از این کارکنان بر عهده نهادهای محل استقرار است.
تبصره 1- قوه قضائیه میتواند افرادی را که بهموجب این قانون استخدام میشوند، همزمان در شعب دادگاههای صلح و همچنین شعب شوراها به جای کارکنان فعلی شوراها بهکارگیری نماید.
تبصره 2- سوابق اشتغال در شورا به حداکثر سن قانونی اضافه میشود.
تبصره 3- منابع مالی مورد نیاز برای استخدام موضوع این ماده، از محل اعتبارات مصوب مرکز و همچنین از محل درآمدهای اختصاصی موضوع ماده (38) و افزایش درآمدهای حاصل از اجرای مواد (12) ،(١4) و (١٩) و کاهش هزینههای موضوع ماده (5) این قانون تامین میشود.
تبصره 4- دولت مکلف است شناسه استخدام اشخاص موضوع این ماده را در اختیار قوه قضائیه قرار دهد.
تبصره 5- از تاریخ لازمالاجرا شدن این قانون، عضویت جدید در شورا؛ افتخاری، داوطلبانه و تبرعی بوده و هرگونه استخدام و بهکارگیری اعضای جدید تحت هر عنوان در شوراها و پرداخت هرگونه حق بیمه برای آنها ممنوع است. مرکز میتواند صرفاً بهتناسب فعالیت آنها از ایشان تقدیر به عمل آورد.
تبصره 6- قوه قضائیه مجاز است از بازنشستگان دستگاههای اجرائی ازجمله بازنشستگان قوه قضائیه بهعنوان عضو، در شوراها استفاده نماید.
اعضای شورا باید دارای شرایط زیر باشند:
1- متدین به دین مبین اسلام و مذهب رسمی کشور
تبصره- در مواردی که طرفین یا اطراف دعوی از پیروان سایر مذاهب مصرح در اصل دوازدهم (12) قانون اساسی باشند، تدین به دین مبین اسلام کفایت میکند.
2- تابعیت جمهوری اسلامی ایران
3- التزام عملی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ولایت مطلقه فقیه
4- دیانت، امانت و صحت عمل و اشتهار به آنها
5- عدم استفاده از مشروبات الکلی و عدم استعمال و اعتیاد به مواد مخدر یا روانگردان
6- دارا بودن کارت پایان خدمت وظیفه عمومی یا معافیت (دائم یا موقت) از خدمت وظیفه عمومی برای مشمولان
7- دارا بودن حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی یا سطح دو حوزه علمیه برای تمام اعضای شعب شهری شورا و مدرک تحصیلی دیپلم و بالاتر برای اعضای شعب روستایی شورا
تبصره- برای اشخاصی که سابقه عضویت در شوراهای حل اختلاف تا قبل از تصویب این قانون را داشتهاند، شرط حداقل مدرک تحصیلی موضوع این بند برای عضویت در شعب روستایی شورا اعمال نمیشود.
8- داشتن حداقل سی سال سن که برای دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر، پنج سال از میزان یادشده کسر میشود.
9- نداشتن سابقه محکومیت موثر کیفری و عدم محرومیت از حقوق اجتماعی
10- متاهل بودن
11- داشتن شرایط مذکور در بند (ز) ماده (42) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب 1386/7/8 با اصلاحات و الحاقات بعدی
12- سابقه سکونت در حوزه شورا حداقل به مدت شش ماه شمسی و تداوم سکونت در آن حوزه پس از عضویت در شورا
13- نداشتن سوءسابقه امنیتی و عدم وابستگی به گروههای غیرقانونی
14- موثر نبودن در تحکیم رژیم سابق و عدم وابستگی به آن
تبصره 1- اعضای شورای حل اختلاف اقلیتهای دینی موضوع اصل سیزدهم (13) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران باید متدین به دین خود باشند.
تبصره 2- برای عضویت در شورا، دارندگان مدرک حوزوی و یا دارندگان مدرک دانشگاهی در رشتههای حقوق یا الهیات با گرایش فقه و مبانی حقوق اسلامی در اولویت هستند و حداقل یک نفر از اعضای شعب شهری شورا باید از میان دارندگان مدارک تحصیلی یادشده باشد.
تبصره 3- احراز شرایط مذکور در این ماده توسط مرکز انجام میشود.