صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1380/10/09
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر بابلسر
موضوع
تکلیف اجرای احکام در صورت موجود نبودن عین محکوم به
پرسش
در صورتی‌که حکم به رد اعیان مثلی از دادگاه صادر گردد (رد یک تن شلتوک برنج) و محکومٌعلیه از استرداد عین خودداری کند به این علت که عین محکومٌ‌به نزد وی موجود نیست و محکومٌله درخواست قیمت آن را نماید، تکلیف اجرای احکام در اجرای حکم چیست؟
نظر هیئت عالی
نظردوم مورد تأیید است.
نظر اتفاقی
نظر اول: چون دادگاه به رد عین حکم داده است و خواسته خواهان نیز رد عین بوده است و از طرفی عین مورد مطالبه مثلی بوده و موجود نبودن عین از موجبات تبدیل به قیمت نخواهد بود متعهد را نمی‌توان مجبور کرد به جای مورد تعهد چیز دیگری به جای آن بپردازد زیرا هر شخصی با اجرای آن چه که موضوع تعهد است بری می‌گردد و ماده 279 قانون مدنی نیز موید این امر است و مستفاد از اصول کلی حاکم بر مقررات قانون آیین دادرسی مدنی و اجرای احکام مخصوصاً مواد 40 تا 45 قانون اجرای احکام مدنی این است: در مواردی که محکومٌ‌به از اعیان مثلی باشد باید مثل، تسلیم محکومٌله شود و از طرفی قیمت آن در حکم ذکر نشده است تا موضوع اجرا واقع شود.
نظر دوم: گرچه حکم دادگاه به رد عین اصدار یافته است لیکن با استفاده از ماده 46 قانون اجرای احکام مدنی که مقرر می‌دارد: «با در دسترس نبودن عین محکومٌ‌به، تعیین قیمت آن با تراضی و در صورت عدم تراضی به وسیله دادگاه تعیین و از اموال محکومٌعلیه وصول می‌شود.» و گرچه ماده اخیرالذکر در خصوص عین معین می‌باشد، در اموال مثلی نیز قابلیت اجرا دارد و از طرفی به موجب ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب 1376 و ماده 18 آیین‌نامه اجرایی آن مصوب 1378، چنان‌چه محکومیت به استرداد عین مال باشد آن مال عیناً اخذ و به ذی‌نفع تحویل می‌شود و اگر رد عین ممکن نباشد بدل آن (مثل یا قیمت) از اموال محکومٌعلیه استیفا می‌گردد و اگر استیفای محکومٌ‌به به نحو مذکور ممکن نباشد می‌توان وی را حبس کرد، (با توجه به میزان خواسته تعیین شده در دادخواست و در صورت تعیین نشدن با جلب‌نظر کارشناس قیمت آن را تعیین و از محکومٌعلیه وصول می‌نماید و در صورت عدم امکان اجرا محبوس می‌شود).