صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/03/20
برگزار شده توسط: استان گیلان/ شهر آستانه اشرفیه
موضوع
نقش عنصر روانی در دفاع مشروع
پرسش
در مواردی که شخصی بدون انگیزه دفاع به شخص دیگری آسیبی وارد می‌نماید و اتفاقاً تمامی شرایط دفاع مشروع در آن شرایط موجود بوده ولی ضارب از آن بی‌اطلاع است و در واقع قصد ایراد ضرب و جرح داشته، آیا مورد مشمول مقررات دفاع مشروع است؟
نظر هیئت عالی
مستفاد از ماده 156 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در بیان شرایط دفاع مشروع؛ دفاع، امری عارضی است که شخص در مقام آن مبادرت به انجام اقداماتی می‌نماید که بر اساس قانون جرم محسوب می‌شود ولیکن وجود قصد دفاع با لحاظ وجود شرایط مقرر در ماده 156 قانون فوق الذکر فاقد موضوعیت است و آن چه اهمیت دارد احراز شرایط مذکور در این ماده و مدافع واقع شدن فرد مرتکب است؛ بنابراین در فرض پرسش که شرایط دفاع مشروع احراز شده است مرتکب قابل مجازات نمی‌باشد. با توجه به اینکه مصدوم، مهاجم بود و از باب قاعده اقدام مستحق دیه نمی‌باشد.
نظر اتفاقی
در دفاع مشروع، عنصر روانی، ملاک و رکن اصلی این تأسیس حقوقی است. ماده 156 قانون مجازات اسلامی 92 اشعار می دارد: « هرگاه فردی در مقام دفاع از نفس... » که عبارت در مقام نشان دهنده و حاکی از این است که فرد باید با علم و اطلاع و با آگاهی و توجه مرتکب دفاع شود و در فرضی که فردی با سوء نیت و تصمیم قلبی و قبلی مترصد موقعیتی برای ایراد جنایت است و از قضا در آن لحظه همه شرایط دفاع مشروع فراهم می‌گردد را نمی‌توان جنایت را از باب دفاع دانست و آن را توجیه کرد، مخصوصاً اینکه تا آخرین لحظه و یا حتی بعد از ایراد جنایت هم خود فرد از این موضوع مطلع نشده است.