صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1381/11/08
برگزار شده توسط: استان اردبیل/ شهر نمین
موضوع
صدور حکم به پرداخت مابقی ثمن بدون توجه به تنظیم سند رسمی
پرسش
معامله‌ای مبنی بر انتقال یک دستگاه اتومبیل انجام و فی‌المجلس، مبیع و بخشی از ثمن معامله تسلیم و تسلم می‌شود. فروشنده در ازای مابقی ثمن که طبق قرارداد می‌باید هنگام تنظیم سند رسمی به نام خریدار پرداخت شود یک فقره چک دریافت کرده است. بعد از مدتی خریدار نسبت به چک موصوف دستور عدم پرداخت داده و به فروشنده اظهار می‌دارد تا زمانی که سند رسمی به نام وی تنظیم نشده مانع از وصول مابقی ثمن (چک) خواهد شد. آیا بدون توجه به «تنظیم سند رسمی» می‌توان در صورت تقدیم دادخواست از سوی فروشنده حکم به پرداخت مابقی ثمن داد. در این‌صورت تکلیف تعهد مزبور چیست؟
نظر هیئت عالی
صرف نظر از مواد مربوط به چک از لحاظ قانون تجارت، اصولاً در فرض سوال فوق شرط قرارداد متقابل بوده وملازم یکدیگر محسوب می‌شوند یعنی تا زمانی‌‌که سند رسمی تنظیم نشده وصول وجه‌چک بابت بخشی از ثمن معامله مفهومی ندارد و متقابلاً مادام‌که بخش باقی مانده از ثمن معامله پرداخت نشود تنظیم سند ممکن نخواهد بود به عبارت دیگر چون تنظیم سند رسمی و پرداخت وجه‌چک در یک زمان باید صورت گیرد مطالبه وجه چک قبل از تنظیم سند از نظر دادگاه مسموع نبوده و خریدار می‌تواند مانع وصول وجه چک مذکور شود. این امر از مفاد ماده 341 قانون مدنی نیز می‌تواند مورد استنباط قرار گیرد بنابراین نظر اقلیت با موازین قانونی بیشتر سازگار است.
نظر اکثریت
قرارداد فی‌مابین قراردادی است صحیح و در نتیجه بین طرفین و قائم‌مقام قانونی آنها الزام‌آور خواهد بود و چون از لحظه انعقاد عقد مالکیت مبیع و ثمن که یکی از آثار بیع صحیح است برای طرفین حاصل می‌شود (ماده 362 قانون مدنی) به این ترتیب شرط مندرج در قرارداد تأثیری در آن نداشته، دادگاه باید حکم به تأدیه مابقی ثمن صادر کند زیرا بر اساس مفاد ماده 376 قانون مدنی در صورت تأخیر در تسلیم مبیع یا ثمن، ممتنع اجبار به تسلیم می‌شود و تعهد به تنظیم سند رسمی امر دیگری است که خوانده با دعوای الزام به تنظیم سند رسمی می‌تواند احقاق حق کند.
نظر اقلیت
صرف‌نظر از آثار بیع صحیح چون شرط ضمن‌عقد شرط صحیحی بوده است و مفاد شرط حاکی از تقابل طرفین در ایفا تعهدات خویش (تعهد فروشنده تنظیم سند رسمی به نام خریدار و تعهد خریدار تأدیه مابقی ثمن و تأمین محل چک) است یعنی تا زمانی که سند رسمی تنظیم نشود مابقی ثمن تأدیه نخواهد شد.