صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/10/10
برگزار شده توسط: استان اصفهان/ شهر اصفهان
موضوع
توهین به مامور دولت در حین انجام وظیفه
پرسش
چنانچه به کارمند دولت در حین انجام وظیفه توهینی که از مصادیق قذف محسوب می‌شود انجام گیرد و مشارالیه شکایتی نکند، آیا بزه مذکور قابل تعقیب است؟
نظر هیئت عالی
قذف از حدود الهی است و تابع مقررات شرعی خاص خود است و چون برابر نص صریح ماده 255 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 حق‌الناس است بنابراین تعقیب و اجرای مجازات قاذف در هر حال منوط به درخواست مقذوف است. لیکن چون برابر ماده 9 قانون آیین دادرسی کیفری، ارتکاب جرم می‌تواند موجب طرح دو دعوی عمومی و خصوصی شود و برابر ماده 11 همان قانون تعقیب متهم و اقامه دعوی از جهت حیثیت عمومی جرم بر عهده دادستان است و ایراد قذف به کارمند دولت در حین انجام وظیفه از مصادیق بارز توهین به مامور دولت در حین انجام وظیفه موضوع ماده 609 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 است. این جرم از جرایم غیرقابل گذشت بوده و حق فردی نیست. در نتیجه در فرض سوال قاذف از این جهت مورد تعقیب قرار گیرد.
نظر اکثریت
توهین از زمره جرائم علیه حیثیت معنوی اشخاص است. در حقوق کیفری ایران توهین بطور ساده و مشدد جرم‌انگاری شده است. از جمله توهین‌های مشدد، تحقیر و تخفیف شخصیت بزه‌دیده به سبب مقام مخاطب و نیز به اعتبار ماهیت انتساب است. بدین کیفیت به قرینه عبارت «چنانچه موجب حد قذف نباشد» در ماده 608 و نیز عبارت «جز در مواردی که موجب حد است» در ماده 697 جملگی از کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی چنین استنباط می‌گردد که افترا و قذف ماهیتاً توهین مشدد می‌باشند و اگر عنوان منتسب شده زنا و لواط باشد بزه قذف محقق و مستوجب مجازات حدی است و اگر سایر عناوین مجرمانه باشد بزه افترا و مستوجب تعزیر است. با این توضیحات در پاسخ به سوال مطروحه ابراز می‌گردد بزهکار با رفتار مجرمانه واحد مرتکب جرائم قذف و توهین مشدد موضوع ماده 609 کتاب تعزیرات گشته است و به دلالت اطلاق ماده 135 قانون مجازات اسلامی 92 تعدد اعم از مادی و معنوی میان جرائم تعزیری و حدی قابل تصور است و قاعده جمع مجازات‌ها جاری می‌گردد. از سوی دیگر با توجه به مواد 46 و 48 و 49 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح به شرح ذیل؛
ماده 46 - هر نظامی، در حین خدمت به نحوی به نگهبان یا مراقب در رابطه با انجام وظیفه وی اهانت نماید به حبس از دو ماه تا یک سال محکوم می‌گردد، مگر آن که اهانت او مصداق قذف باشد که به مجازات آن نیز محکوم می‌شود.
ماده 48 - هر نظامی حین خدمت یا در ارتباط با آن به مافوق خود اهانت نماید به حبس از دو ماه تا یک سال محکوم می‌گردد.
تبصره- در صورتی که اهانت وی مصداق قذف باشد به مجازات آن نیز محکوم می‌شود.
ماده 49 - هر یک از فرماندهان و مسئولان نظامی به افراد تحت امر خود اهانت و یا خارج از محدوده اختیارات فرماندهی و آئین نامه انضباطی آن را تنبیه نماید به حبس از دو ماه تا یک‌سال محکوم و هرگاه به موجب قوانین جزایی دیگر، مستلزم حد یا قصاص یا دیه باشد به آن مجازات نیز محکوم می‌گردد.
و با استناد به مواد 103، 100 و 255 قانون مجازات اسلامی 92 هرچند بزه قذف از زمره جرائم قابل گذشت و منوط به اقامه شکایت شاکی است لیکن بزه توهین به کارمند دولت در حال انجام وظیفه جرمی غیرقابل گذشت است و حتی در فرض عدم اقامه شکایت قابلیت تعقیب و رسیدگی دارد و موید این امر آن است که فلسفه مشدد محسوب شدن بزه ماده 609 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی 92 حمایت از مقام مخاطب نه صرف شخصیت بزه دیده است. بنابراین در فرض عدم شکایت مامور دولت، متهم فقط تحت عنوان توهین به مامور دولت حین انجام وظیفه تحت تعقیب قرار می‌گیرد و در فرض شکایت مامور مذکور، به متهم دو عنوان توهین به مامور دولت و قذف تفهیم اتهام می‌شود. بدیهی است در فرض گذشت مامور شاکی، صرفا در مورد بزه قذف، قرار موقوفی تعقیب صادر و عنوان دیگر به لحاظ جنبه عمومی رسیدگی می‌شود.
نظر اقلیت
قذف از مصادیق افترا است؛ لذا بدون شکایت شاکی خصوصی در فرض سوال امکان تعقیب متهم نمیباشد از سوی دیگر با توجه به اصل منع مجازات مضاعف مرتکبین، امکان تفهیم دو اتهام (توهین به مامور دولت و قذف) نمیباشد و به استناد تبصره ماده 135 قانون مجازات اسلامی 1392 فقط یک مجازات (یعنی مجازات حد) اجرا می‌گردد.