صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/07/09
برگزار شده توسط: استان لرستان/ شهر نورآباد
موضوع
تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی
پرسش
خانم الف (اصالتا اهل و متولد نورآباد) در سال 75 به عقد دائم آقای ب (اصالتا اهل و تبعه عراق) درآمده است. توضیح اینکه زوج در این ازدواج خود را تبعه ایران اعلام و از شناسنامه فردی ایرانی به نام «ج» برای ثبت ازدواج استفاده نموده است. لذا عقد و ازدواج نیز برابر مقررات به تائید وزارت خارجه نرسیده است، حاصل این ازدواج سه فرزند دختر به ترتیب متولد سال 75 و 79 و 84 بوده که بر اساس شناسنامه جعلی برای ایشان نیز شناسنامه صادر شده است. مدتی بعد نهادهای امنیتی متوجه تابعیت عراقی زوج (پدر) شده و ضمن تعقیب کیفری وی (صدور حکم محکومیت کیفری به اتهام استفاده از شناسنامه ایرانی توسط دادگاه کیفری) توسط اداره ثبت احوال شناسنامه پدر و به تبع آن شناسنامه فرزندان نیز باطل شده است. (به جهت اینکه پدر آنها تابع عراق بوده است.)
اینک فرزندان به طرفیت اداره ثبت احوال دادخواستی به خواسته الزام به صدور شناسنامه تقدیم نموده‌اند جهت رسیدگی و اتخاذ تصمیم در خصوص موضوع مطروحه:
الف- آیا فرزندان اصالتاً دارای تابعیت ایرانی می‌باشند؟ یا اینکه می‌بایست با رعایت مقررات، تحصیل تابعیت نمایند؟
ب- در فرضی که اعتقاد به حق فرزندان به تحصیل تابعیت ایرانی داشته باشیم آیا تا قبل از انجام تشریفات تحصیل تابعیت ایرانی دعوی فوق قابلیت رسیدگی در محکمه را دارد؟
نظر هیئت عالی
موضوع پرسش طرح شده مشمول مقررات بند 5 ماده 976 قانون مدنی است؛ یعنی فرزندان پدر تبعه عراقی و مادر ایرانی، تابعیت ایران را ندارند مگر پس از رسیدن به 18 سال تمام و یک سال سکونت در ایران درخواست تابعیت نمایند و در فرض سوال فرزندی که متولد 1375 می‌باشد، چون بعد از 18 سال بیش از یک سال سکونت در ایران دارد، مطابق مقررات می‌تواند درخواست تحصیل تابعیت ایران را نماید.
نظر اکثریت
بر اساس قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی مصوب 1385 در فرض سوال فرزندان پس از رسیدن به سن 18 سال تمام با رعایت شرایط مقرر در قانون می‌توانند تابعیت ایرانی را تحصیل نمایند. ضمن اینکه بر اساس مقررات تابعیت ایران، سیستم تابعیت پذیرفته شده سیستم خون (پدر) می‌باشد و در این موارد می‌بایست به اصل رجوع نمود. بنابرین تا زمانی که تابعیت ایرانی را تحصیل ننمایند دعوی مطروحه قابلیت رسیدگی ندارد.
نظر اقلیت
برابر منطوق بند 4 ماده 976 قانون مدنی اگر کسی در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آنها در ایران متولد شده باشد به وجود آید ایرانی محسوب می‌‌‌شود. علت این حکم، تولد یکی از پدر و مادر در ایران می‌باشد. مفهوم موافق این حکم این است که اگر مادر ایرانی باشد و در ایران متولد شود فرزند حاصل از ازدواج آنها که در ایران متولد شده است را ایرانی فرض کنیم که این فرض به طریق اولی قابل تصور بوده لذا علت حکم و نتیجتاً حکم بند 4 ماده 976 قانون مدنی را می‌توان به فرض سوال تسری داد و اینکه در فرض سوال فرزندان ایرانی محسوب و بدون نیاز به تحصیل تابعیت حق بهره‌برداری از کلیه حقوق از جمله داشتن اسناد سجلی را دارند.