صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/01/24
برگزار شده توسط: استان کردستان/ شهر دیواندره
موضوع
بررسی مسئولیت سارق چک
پرسش
چنانچه سارق چک یا سفته‌ای را سرقت کند؛ با توجه به ماده 104 اصلاحی قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 ارزش مال مورد سرقت به میزان وجه مندرج در سفته یا چک است یا به میزان ارزش لاشه چک و سفته؟
با عنایت به ماده 667 قانون مجازات اسلامی مصوب 75 آیا دادگاه به رد عین لاشه چک یا سفته حکم دهد یا به جبران خسارت وارده به شاکی؟
چنانچه دادگاه به رد عین لاشه چک یا سفته حکم دهد در مرحله اجرای حکم چنانچه عین موجود نباشد رد مال به چه نحو صورت خواهد پذیرفت؟
نظر هیات عالی
در مورد قابل گذشت بودن یا نبودن جرم سرقت چک، دیدگاه دوم منظور در نظر اتفاقی مورد تایید است و ماده 104 قانون مجازات اسلامی در جایی قابلیت اعمال دارد که شیء مسروقه قابلیت ارزش‌گذاری مادی از حیث ماهیت خودش داشته باشد؛ لذا در فرض پرسش، سرقت قابل گذشت نیست.
در فرض پرسش همانند هر موردی که مال یا شیء متعلق به غیر باید از متصرف اخذ و به صاحبش مسترد شود، رد عین، مثل، قیمت و یا خسارت ناشی از عدم امکان رد آن یا خسارت دیگر ناشی از رفتار مجرمانه متهم، دارای ترتیب است. اگر عین چک موجود است باید به دارنده (مسروق‌منه) رد شود، چک صادر شده از ناحیه صاحب حساب مثلی یا قیمی نیست لذا نوبت به خسارت می‌رسد.
نظر اتفاقی
در خصوص سوال اول دو دیدگاه وجود دارد:
دیدگاه اول: ملاک اعمال ماده 104 قانون مجازات اسلامی اصلاحی 1399 از حیث قابل گذشت بودن یا نبودن سرقت چک یا سفته‌ای که در متن آن مبلغ درج شده است، مبلغ درج شده می‌باشد و چنانچه مبلغ درج شده در اسناد یادشده منطبق با نصاب مقرر قانونی برای قابل گذشت تلقی کردن جرم باشد با عنایت به لزوم تفسیر قانون به نفع متهم اتهام انتسابی قابل گذشت است.
دیدگاه دوم: با توجه به اصل غیر قابل گذشت بودن بزه سرقت و حصری بودن جرایم قابل گذشت در ماده 104 قانون مجازات اسلامی اصلاحی 1399 و لحاظ این که در ماده 104 یادشده، شرط قابل گذشت بودن بزه سرقت از حیث تعیین نصاب، ناظر بر اشیایی است که قابلیت ارزش‌گذاری مالی داشته باشد و در خصوص اشیایی نظیر مصادیق فرض استعلام (چک عادی- سفته) که تعیین ارزش آن‌ها صرفاً بر اساس ارزش مالی عرفی آن‌ها نیست، موضوع از ماده 104 قانون یادشده منصرف بوده و سرقت چنین اسنادی غیر قابل گذشت است.
در فرض استعلام که برگه چک عادی یا سفته وصول نشده است دادگاه مکلف به صدور حکم بر رد عین برگ چک یا سفته است و در صورتی که از سرقت این اسناد، ضرر و زیان وارد شده باشد، مطابق مواد 14، 15 و 19 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 ضرر و زیان وارده از سوی مدعی خصوصی قابل مطالبه است.
گرچه مسئولیت سارق به رد عین مال مسروقه تا زمان استرداد آن استمرار دارد و به همین جهت مادام که مال یاد شده موجود است، باید عین آن مسترد شود. در فرضی که سارق به رد چک یا سفته مسروقه محکوم شده و چک یا سفته معدوم شده باشد، اقدام دیگری از سوی اجرای احکام ضروری به نظر نمی‌رسد. بدیهی است که معدوم شدن چک یا سفته از سوی سارق، موجب اسقاط مسئولیت مدنی وی نخواهد بود.