صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1383/02/15
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر بابلسر
موضوع
آثار حقوقی عقد واقع شده بدون اذن پدر
پرسش
پسر و دختری بدون اذن پدر دختر، عقد ازدواج را واقع و سپس عمل زناشویی نیز بین آنان واقع می‌شود عقد چه وضعیتی دارد؟
نظر هیئت عالی
ماده 1043 قانون مدنی مصوب سال 1313 و اصلاحیه آن مصوب سال 1361 نکاح دختری را که هنوز شوهر نکرده اگرچه بیش ازهجده سال تمام داشته باشد را متوقف بر اجازه پدر یا جد پدری قرار داده بود. مطابق این مواد، دختری که یک بار شوهر می‌کرد حتی اگر به علل مختلف باکره مانده بود، برای ازدواج بعدی، نیازی به اذن پدر یا جد پدری نداشت. اما ماده 1043 اصلاحی سال 1370 نکاح دختر باکره را اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد موکول به اجازه پدر یا جد پدری می‌داند و با این تغییر عبارت، شرط صحت نکاح دختر باکره در هر مقطع سنی که باشد، اذن (اجازه) پدر یا جد پدری است و در صورت وقوع عقد نکاح بدون اذن آن‌ها یا عدم اجازه آن‌ها نکاح واقعه نافذ نخواهد بود. در فرض سوال، نظر به این‌که اذن اولیای قهری باید قبل از وقوع عقد داده شود برخلاف نظر اکثریت نکاح صحیح نیست و انجام عمل زناشویی پس از عقد و سقوط ولایت پدر، موجب تصحیح و مشروعیت عقدی که نافذ نبوده، نمی‌گردد بلکه با سقوط ولایت پدر اذن او برای نکاح آتی ضرورت نخواهد داشت و رأی وحدت رویه شماره 62/62 - 31/2/63 هیأت عمومی دیوان‌عالی کشور که مربوط به دخول قبل از وقوع عقد است (اعم از این‌که مشروع باشد یا نامشروع) با مسئله مطروحه انطباق ندارد و پدر می‌تواند با طرح دعوا، ابطال نکاح را از دادگاه درخواست کند.
نظر اکثریت
عقد صحیح است زیرا:
1- اگرچه عقد بدون اذن پدر واقع شده است، با توجه به عمل واقع شده بعدی، اذن پدر ساقط شده است با سقط اذن، مبنایی جهت اجازه باقی نمی‌ماند و عقد نیز با آثار خود ایجاد شده است.
2- رأی وحدت رویه شماره 126 - 31/2/63 نیز دخول را از موجبات سقوط ولایت پدر می‌داند که در این‌باره نیز اذن پدر ساقط شده است با سقوط اذن پدر عقد ازدواج واقع شده صحیح است.
3- ماده 1043 قانون مدنی درباره اذن پدر قبل از وقوع ازدواج می‌باشد و بعد از وقوع ازدواج و سقوط اذن با شرایط ایجاد شده امکان اجبار وجود ندارد.
نظر اقلیت
عقد ازدواج واقع شده غیرنافذ است و باید به نحوی پدر اجازه دهد یا از دادگاه اجازه گرفت زیرا:
1- مطابق ماده 1043 قانون مدنی اذن پدر از لوازم نفوذ عقد است و قبل از آن عقد غیرنافذ است چه قبل از نکاح باشد و چه این‌که طرفین به عقد ازدواج اقدام و سپس در پی اخذ رضایت پدر باشند.
2- وقوع عمل زناشویی بعد از وقوع عقد غیرنافذ، موجب نفوذ عقد نمی‌شود چه عامل نفوذ عقد رضایت است نه عامل از بین برنده رضایت پدر.
3- رأی وحدت رویه شماره مرقوم نیز عقد ازدواج را صحیح دانسته که نشان می‌دهد عقد اول غیرصحیح شناخته شده است.