صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/09/19
برگزار شده توسط: استان بوشهر/ شهر بوشهر
موضوع
بررسی وضعیت نکاح در صورت تغییر دین مبین اسلام
پرسش
آیا تغییر دین در حکم ارتداد و باعث انحلال نکاح می‌شود؟ (توجهاً از اسلام به مسیحیت، یهودیت یا زرتشتی) و وضعیت مهریه در صورت قائل به انحلال چه می‌شود؟ عنوان دادخواست می‌بایست بطلان نکاح یا ابطال یا فسخ باشد؟
نظر هیات عالی
به نظر می‌رسد بر مبنای شرع مقدس، ارتداد و خروج از دین مبین اسلام، باعث انحلال (انفساخ) عقد نکاح می‌گردد؛ لیکن اعلام انحلال عقد نکاح باید مورد حکم قطعی دادگاه قرار گیرد و مهریه که در زمان وقوع نکاح صحیح، معین شده بوده، صحیح و معتبر است؛ بنا به مراتب مرقوم نظریه اکثریت مورد تائید هیات عالی است.
نظر اکثریت
با عنایت به سکوت قانون‌گذار در خصوص سوال موضوع بحث با تمسک به اصل 167 قانون اساسی و ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی تغییر دین از اسلام به دیگر ادیان مطرح در قانون اساسی باعث ارتداد و انحلال نکاح می‌شود که در خصوص وضعیت مهریه باید میان قبل از آمیزش و بعد از آمیزش و اینکه ارتداد از ناحیه زوج باشد یا زوجه و فطری باشد یا ملی؛ تفاوت قائل شد. به طوریکه اگر قبل از آمیزش باشد و چه ملی باشد چه فطری 4 نظر وجود دارد: 1- مانند فسخ مهریه به مرد برمی‌گردد و زن الزامی به تمکین ندارد؛ درنتیجه مهریه‌ای به زن تعلق نمی‌گیرد 2- به قیاس از مبحث طلاق زن مستحق نصف مهریه تعیینی است 3- با توجه به اینکه زن به مجرد عقد، مالک تمام مهر می‌شود و عدم حجیت قیاس و با استصحاب بقاء مالکیت زوجه، زوجه مستحق تمام مهریه است. 4- می‌بایست مصالحه شود و اگر ارتداد از ناحیه زوجه باشد و قبل از آمیزش به لحاظ اینکه سبب انحلال، خود زوجه بوده، استحقاقی نسبت به مهریه ندارد و اگر ارتداد بعد از زناشویی و آمیزش باشد اگر از ناحیه زوجه باشد؛ چه ارتداد ملی باشد چه فطری انفساخ و انحلال نکاح منوط به سپری شدن عده است و بعد از انقضاء عده، تمام مهریه می‌بایست به وی پرداخت شود و اگر ارتداد بعد از زناشویی و از ناحیه زوج باشد، اگر ارتداد فطری باشد به لحاظ عدم پذیرش توبه، زوجه مالک تمام مهریه می‌شود و اگر ارتداد ملی باشد، بعد از سپری شدن و عدم توبه و بازگشت، زوجه مالک تمام مهریه است و می‌بایست تمام آن به وی پرداخت شود. البته اگر ازدواج از نوع موقت باشد و ارتداد زن از نوع تغییر به ادیان کتابی (مسیحیت، یهودی) باشد، نکاح منحل نمی‌شود و عنوان صحیح دادخواست می‌بایست تائید انفساخ باشد نه ابطال یا فسخ یا بطلان.
نظر اقلیت
با ایجاد ارتداد نکاح قهراً منحل نمی‌گردد؛ چراکه نکاح به نحو صحیح واقع شده؛ پس باید دعوی فسخ طرح شود و اگر ارتداد قبل آمیزش باشد، هیچ چیزی به زوجه تعلق نمی‌گیرد و اگر بعد از آمیزش باشد کل مهریه باید پرداخت شود چه از ناحیه زوج باشد چه زوجه.