صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/05/21
برگزار شده توسط: استان گیلان/ شهر خمام
موضوع
تعیین صلاحیت دادگاه در خصوص رسیدگی به جرایم موضوع ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 با توجه به تبصره ماده 21 آیین نامه قانون مرقوم
پرسش
1- رسیدگی به جرایم موضوع ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 با توجه به تبصره ماده 21 آیین‌نامه قانون مرقوم در صلاحیت دادگاه خانواده است یا دادگاه کیفری دو؟ 2- در صورتی که رسیدگی به جرایم مذکور در صلاحیت دادگاه کیفری دو باشد با توجه به ماده 4 قانون مرقوم آیا دادگاه کیفری می‌تواند حکم به الزام به ثبت واقعه ازدواج دایم، طلاق یا فسخ نکاح صادر نماید؟
نظر هیئت عالی
نظریه اداره حقوقی به شماره 2193-94- 7 مورخ 1394/8/11 به شرح زیر مورد تأیید اعضاء هیأت عالی است:
صلاحیت دادگاه خانواده، منحصر به موارد هجده‌گانه مذکور در ماده 4 قانون حمایت خانواده 1391 است و از آنجایی که موارد مذکور استثنایی است و در امور استثنایی می‌باید به قدر متیقن اکتفاء نمود؛ لذا چنانچه بخواهیم صلاحیت دادگاه خانواده را افزایش دهیم، نیاز به نص داریم، بنابراین باید از تفسیر موسع که منجر به افزایش صلاحیت دادگاه خانواده می‌‌گردد، خودداری نمود. با اوصاف مذکور، رسیدگی به جرائم مندرج در فصل هفتم قانون حمایت خانواده 91، وفق عمومات قانون آیین دادرسی کیفری رسیدگی می‌شود و دادگاه‌های حمایت خانواده پس از تشکیل نیز، در حدود صلاحیت‌های مقرر مذکور در ماده 4 همان قانون، صلاحیت رسیدگی دارند. بنائاً علیهذا مفاد تبصره ماده 29 آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت خانواده 91 را چنین می‌توان تفسیر نمود که منظور از دادگاه مذکور در این تبصره، دادگاه کیفری است که ضمن صدور حکم به مجازات جرم موضوع ماده 49 قانون حمایت خانواده 91 (عدم ثبت ازدواج دائم، ازدواج موقت در موارد الزام قانونی، طلاق و فسخ نکاح) حسب مورد حکم به الزام به ثبت وقایع مذکور را نیز می‌دهد؛ مانند زمانی که دادگاه کیفری رسیدگی‌کننده به جرم، ضمن صدور حکم مجازات، نسبت به پرداخت ضرر و زیان ناشی از جرم (که امری حقوقی و مدنی است) هم مبادرت به صدور رأی می‌نماید.
نظر اتفاقی
با توجه به ماده 29 آیین‌نامه اجرای قانون حمایت خانواده که مقرر داشته: «به جرایم موضوع مواد 49 الی 56 قانون توسط دادگاه صالح رسیدگی خواهد شد. تبصره - در مورد ماده (49) قانون، دادگاه ضمن صدور رأی به الزام به ثبت واقعه نکاح، طلاق، فسخ یا انفساخ نکاح یا اعلان بطلان نکاح یا طلاق، حکم به مجازات مقرر نیز خواهد داد....» لذا در صورت طرح دعوی یا طرح شکایت دادگاه صالح (خانواده یا کیفری دو) حسب مورد وفق ماده مرقوم رسیدگی و حکم صادر می‌نماید.