تاریخ نظریه: 1401/09/29
شماره نظریه: 7/1401/1042
شماره پرونده: 1401-2/1-1042 ح
استعلام:
همانگونه که مستحضرید به موجب تبصره الحاقی به ماده 505 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و مددجویان سازمان بهزیستی با ارائه کارت و یا تأییدیه رسمی مراجع مذکور از پرداخت هزینه دادرسی معاف هستند. چنانچه پس از رسیدگی دادگاه در دعوا حکم به نفع این اشخاص صادر شود، آیا هزینه دادرسی از طرف مقابل که محکوم‌علیه واقع شده است، قابل وصول است و دادگاه و یا اجرای احکام مکلف به وصول هزینه دادرسی از محکوم‌علیه است؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، مستند قانونی آن چیست؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
معافیت از پرداخت هزینه دادرسی و یا موکول کردن پرداخت آن به زمان اجرای حکم موضوع ماده 5 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 به تجویز قانون و به تشخیص و دستور قاضی رسیدگی‌کننده است و منصرف از حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی است که پس از اقامه دعوای اعسار و رسیدگی به آن صادر می‌شود. همچنین معافیت از هزینه دادرسی موضوع تبصره ماده 5 قانون مذکور و تبصره الحاقی 1394/12/18 به ماده 505 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، به حکم قانون است و با توجه به این‌که اخذ هرگونه وجهی از اشخاص منوط به تصریح مقنن است، بنابراین در موارد مذکور نمی‌توان با اتخاذ ملاک از ذیل بند 23 ماده 3 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب 1373 با اصلاحات و الحاقات بعدی، در صورت محکوم‌له واقع شدن خواهان، هزینه دادرسی را از محکوم‌علیه وصول کرد. شایسته ذکر است ماده 4 قانون حمایت خانواده مصوب 1353 با لحاظ ماده 5 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 قابلیت استناد و اعمال ندارد و نسخ ضمنی شده است.