صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1380/09/07
برگزار شده توسط: استان خراسان شمالی/ شهر بجنورد
موضوع
اعتبار ظهر نویسی اسناد تجاری توسط ثالث
پرسش
آیا امضای شخص ثالث در ظهر اسناد تجاری آثار ضمانت را دارد یا ظهرنویسی؟
نظر هیئت عالی
مطابق ماده 245 قانون تجارت (انتقال برات به وسیله ظهرنویسی به عمل می‌آید» و برابر ماده 249 همان قانون، «برات‌دهنده و کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویس‌ها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند.» که این ظهرنویسی به معنای مصطلح کلمه بوده و ناظر به شخصی که ظهر سفته را به عنوان «ضامن» هر یک از مسئولین اسناد تجاری (از قبیل، سفته - برات و چک) امضا کرده است، نمی‌باشد که آثار حقوقی متفاوتی برای ظهرنویس و ضامن مترتب است. با این ترتیب چنان‌چه امضا ظهر سفته یا چک یا برات بر مبنای انتقال باشد، امضا کننده، ظهرنویس بوده و چنان‌چه صراحتاً یا به‌طور ضمنی بدون این‌که امضاکننده نقشی در مقابل داشته باشد به عنوان ضمانت هر یک از مسئولین سند تجاری ظهر آن را امضا کرده باشد، عنواناً برای وی اطلاق ضامن می‌شود.
نظر اکثریت
با توجه به این‌که قید کلمه ثالث در سوال، بیانگر این امر است که امضای ظهر اسناد تجاری توسط شخص ثالثی که در سلسله مراتب نقل و انتقال سند تجاری قرار نگرفته و ثالث بودن در این مبحث مفروض می‌باشد و نظریه اداره حقوقی به شماره 1950/7 - 2/4/72 که تصریح نموده «اگر شخص ثالثی ظهر سفته را بدون درج هرگونه مطلبی امضا کند، این امر ظهور در ضمانت امضاکننده دارد و در این‌صورت امضاکننده ظهر سفته با متعهد سفته در مقابل دارنده سفته مسئولیت تضامنی خواهند داشت» و عبارت ذیل ماده 249 قانون تجارت، موید این مراتب است، و ضمناً نظریه مورخ 16/4/67 قضات دادگاه‌های حقوقی 2 تهران، نیز که بیان داشته‌اند: «همان‌طوری که نظریه مشورتی مورخ 15/4/51 کمیسیون حقوق تجارت اداره حقوقی اشعار می‌دارد، صرف امضای شخص ثالث در ظهر سفته، به معنای ضمانت است و امضاکننده ضامن تلقی می‌شود و با مضمون‌عنه دارای مسئولیت تضامنی می‌باشد.» موید این است که امضای شخص ثالث، ظهور در ضمانت امضاکننده دارد.
نظر اقلیت
ظهرنویسی، طبق مواد 245 - 246 - 247 قانون تجارت، حاکی از انتقال برات است. به عبارت دیگر دارنده برات حقوق خود را با ظهرنویسی به دیگری منتقل می‌کند که در این‌صورت مسئولیت او «به عنوان ظهرنویس»، با ظهرنویس‌های قبلی صادرکننده برات، تضامنی است و منظور از ثالث در این سوال، غیر از صادرکننده و دارنده سند تجاری می‌باشد و ظهرنویس نیز می‌تواند ثالث باشد، پس وفق نص صریح ماده 247 که مقرر داشته؛ «ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است و...» و ماده 312 قانون تجارت نیز که تصریح نموده صرف امضا در ظهر به دیگری منتقل شود، موید این امر است که صرف امضا ظهرنویسی تلقی خواهد شد.