صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1379/09/07
برگزار شده توسط: استان زنجان/
موضوع
وکالت وکلای غیررسمی
پرسش
آیا کسانی که پروانه وکالت رسمی دادگستری ندارند، می‌توانند در دادگاه‌ها حضور یافته و از موکل خود دفاع نمایند؟
نظر هیئت عالی
با توجه به اصل 167 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ماده 8 قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب و ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های مزبور، قضات دادگاه‌ها موظفند موافق قوانین به دعاوی رسیدگی کرده، حکم مقتضی صادر و یا فصل خصومت نمایند و در صورتی که قوانین موضوعه کامل یا صریح نبوده یا متعارض باشند یا اصلاً قانونی در قضیه مطروحه وجود نداشته باشد با استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتاوی معتبر و اصول حقوقی که مغایر با موازین شرعی نباشد حکم قضیه را صادر نمایند. با حفظ این مقدمه در مورد مسأله مطروحه لازم است خاطر نشان شود که به موجب ماده واحده مصوب 1370/7/11مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص انتخاب وکیل توسط اصحاب دعوا تصریح شده: «اصحاب دعوا حق انتخاب وکیل دارند و کلیه دادگاه‌هایی که به موجب قانون تشکیل می‌شوند مکلف به پذیرش وکیل می‌باشند...» در متن این مصوبه عنوان وکیل بدون اتصاف و تقید به وصف و یا قید خاص ذکر شده و ماده 185 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری هم مشعر است بر اینکه طرفین دعوا می‌توانند وکیل یا وکلای مدافع خود را انتخاب و معرفی کنند، لکن به قرینه ماده 186 قانون مزبور و اینکه وفق ماده 33 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب 1379/1/21وکلای متداعین باید دارای شرایطی باشند که به موجب قوانین راجع به وکالت در دادگاه‌ها برای آنان مقرر شده است در مورد مسأله مطروحه باید به قوانین راجع به وکالت در دادگاه‌ها مراجعه کرد.
الف) مطابق ماده 2 قانون وکالت «به اشخاصی که واجد معلومات وکالت باشند ولی شغل آنها وکالت عدلیه نباشد اگر بخواهند برای اقربای سببی و یا نسبی خود درجه دوم از طبقه سوم وکالت نمایند ممکن است در سال، سه نوبت جواز وکالت اتفاقی داده شود» (از طرف کانون وکلای دادگستری).
ب) وکلای دادگستری موضوع مواد 8 و 9 لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب 1334 می‌توانند در دادگاه‌ها حضور یافته و از موکل خود دفاع کنند.
ج) اخیراً در قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، ترتیب دیگری راجع به اعطای پروانه وکالت اتخاذ شده که هنوز منتهی به حصول نتیجه قطعی نشده و بدیهی است در صورتی که این طریق به سامان برسد این قبیل وکلا هم می‌توانند با داشتن پروانه قانونی به عنوان وکیل در دادگاه‌ها حضور یابند. اضافه می‌شود مطابق مواد 5 و 6 آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب شورای عالی قضایی، طرفین می‌توانند برای طرح شکایت در دیوان و یا دفاع از شکایتی که علیه آنان به دیوان تسلیم شده شخصاً اقدام و یا وکیل از طرف خود، تعیین و معرفی کنند که چنین وکیلی باید از بین وکلای رسمی
دادگستری انتخاب و معرفی شود و نیز توضیح داده می‌شود ماده 15 قانون امور حسبی که در نظر اقلیت نشست، به آن اشاره شده راجع است به امکان ورود نماینده یا مشاور از طرف اشخاص ذی‌نفع و این مقوله با امر وکالت در دادگاه‌ها ارتباط ندارد، البته دادرس دادگاه باید سمت چنین نماینده‌ای را احراز کند.
نظر اکثریت
وکیل باید قدرت شرعی و عقلی لازم برای حضور در دادگاه را داشته باشد که شرایط آن در قانون و از جمله مواد 32 و 33 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی و مواد 186 و 187 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری آمده است و به این ترتیب بدون دارا بودن پروانه وکالت، کسی نمی‌تواند در دادگاه به دفاع از موکل خود بپردازد.
نظر اقلیت
از نظر شرعی، وکیل برای دفاع از موکل خود نیازی به پروانه رسمی ندارد و منع از آن، خلاف عقل و شرع و آزادی اشخاص است. در ماده 15 قانون امور حسبی هم تصریح شده است که افراد عادی هم مجاز به وکالت هستند.