صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/02/09
برگزار شده توسط: استان اصفهان/ شهر اصفهان
موضوع
مسئولیت کیفری اشخاص در حوادث ناشی از کار در پروژه های مساجد و حسینیه ها
پرسش
در حوادث ناشی از کار منتهی به ایراد صدمه بدنی یا قتل غیر عمد که در پروژه های بازسازی مساجد و حسینیه ها واقع می‌شود بعضاً کارشناسان بخشی از مسئولیت را متوجه شخصیت حقوقی هیأت امناء یا شخصیت حقوقی مسجد و یا حسینیه ها اعلام می نمایند. حال سوال این است که مطابق با قانون آیا هیات امناء مساجد یا حسینیه یا خود مساجد و حسینیه ها شخصیت حقوقی مستقل دارند یا خیر که نماینده قانونی آنان برای تبیین اتهام دعوت شود؟ یا اینکه باید اشخاص حقیقی عضو هیأت امنا جهت تفهیم اتهام به دادسرا احضار شوند؟
نظر هیئت عالی
با توجه به ماده 3 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امورخیریه مصوب 1363/10/6 با الحاقات بعدی هر موقوفه دارای شخصیت حقوقی است بنابراین مساجد و حسینیه ها که موقوفه می‌باشند، دارای شخصیت حقوقی مستقل از اعضای هیات امنای آنها می‌باشند و چنانچه در اثر جنایت ناشی از حوادث کار، اتهامی متوجه شخصیت حقوقی مسجد یا حسینیه باشد انجام تحقیق و رسیدگی با رعایت مقررات ماده 143 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و تبصره ماده 14 این قانون مطابق مقررات مواد 688 به بعد قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و با تبیین اتهام به نماینده شخص حقوقی انجام خواهد شد، بنابراین نظریات ابرازی در حدود فوق الذکر مورد تایید است.
نظر اکثریت
به لحاظ موازین حقوقی، اشخاص حقوقی دو دسته اند: الف) اشخاص حقوقی حقوق عمومی (دولتی و غیر دولتی) ب) اشخاص حقوقی حقوق خصوصی و اشخاص حقوق خصوصی به 1) شرکتهای تجاری (ماده 20 قانون تجارت) و 2) موسسه های غیر تجاری (موضوع ماده یک آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیر تجاری مصوب 1337) و 3) موقوفات (ماده 3 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه) تقسیم بندی می‌شوند که مساجد و حسینیه های غیر موقوفه در هیچ یک از دسته بندی های فوق نمی گنجد و همچنین با توجه به تعریف شخصیت حقوقی که صلاحیت داشتن حق و تکلیف و صلاحیت به اجرا گذاشتن آن را دارا می‌باشد مساجد و حسینیه های غیر موقوفه، فاقد شخصیت حقوقی تلقی می‌شوند و هیچ دلیل قانونی بر وجود شخصیت حقوقی مساجد غیر موقوفه وجود ندارد. ضمناً به صراحت ماده 143 قانون مجازات اسلامی 1392، در مسئولیت کیفری، اصل بر مسئولیت شخص حقیقی است و شخص حقوقی در صورتی دارای مسئولیت کیفری است که نماینده قانونی شخص حقوقی، به نام یا در راستای منافع آن مرتکب جرمی شود. لازم به ذکر است تبصره ماده 3 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب 1365/2/10 صرفاً ناظر به موقوفات است و شامل مساجد و حسینیه های غیر موقوفه نمی گردد. بنابراین چنانچه مساجد و حسینیه ها وقف باشند به نماینده حقوقی آنها، تبیین اتهام می‌شود و چنانچه غیر موقوفه باشند به شخص مقصر (اعم از هیأت امنا و...) تفهیم اتهام می‌شود.
نظر اقلیت
به موجب ماده 3 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب 63/10/2، هر موقوفه دارای شخصیت حقوقی است. و بنابر تبصره ماده 3 آیین نامه اجرایی این قانون مصوب 1365/2/10 هیأت وزیران، عرصه و اعیان مساجد... رقبه موقوفه است. همچنین مطابق ماده 30 قانون ثبت اسناد و املاک مصوب 1310/12/26، برای ثبت مساجد... تقاضای ثبت از طرف متولی یا اداره اوقاف بدون اخذ حق الثبت و مخارج مقدماتی پذیرفته خواهد شد. فلذا مساجد و حسینیه ها دارای شخصیت حقوقی هستند و می بایست به نماینده اداره اوقاف یا حسب مورد به نماینده هیئت امنا مسجد تبیین اتهام شود. و نباید در خصوص هیأت امناء مساجد که به قصد کار خیرخواهانه اقداماتی عام المنفعه انجام می دهند قرار تأمین اخذ شود که گاهی ممکن است منجر به بازداشت آنها شود.