صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/01/09
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر محمود آباد
موضوع
بررسی امکان اجرای حکم خارج از حدود نیابت با تقاضای محکوم
پرسش
چنانچه در نیابت قضایی صادره از اجرای احکام کیفری دادسرای شهرستان کرج، خطاب به دادسرای شهرستان محمودآباد، مقرر شود متهم دستگیر و جهت اجرای حکم شلاق و پرداخت جزای نقدی، تحت‌الحفظ به دادسرای شهرستان کرج اعزام گردد؛ در فرضی که متهم در دادسرای محمودآباد حاضر و خواستار اجرای هر دو مجازات در دادسرای محمودآباد شود، آیا امکان اجرای مجازاتهای وی در دادسرای محمودآباد وجود دارد؟
نظر هیئت عالی
مرجع مجری نیابت صرفاً در حدود نیابت اعطایی دارای اختیار می‌باشد لهذا در مانحن فیه باید با اطلاع و استحضار مرجع معطی اقدام مذکور در سوال انجام گردد اجابت تقاضای محکوم فقط درحدود ماده 558 قانون آئین دادرسی کیفری لازم القبول می‌باشد.
نظر اکثریت
بیشتر همکاران قضایی به این سوال به دلایل زیر پاسخ مثبت داده اند؛ 1- با توجه به اینکه محکوم علیه جهت اجرای حکم شلاق و جزای نقدی حاضر می‌باشد و مانعی برای اجرای حکم وجود ندارد باید حکم شلاق اجرا شود و جزای نقدی وصول شود و فیش واریزی پیوست پرونده نیابتی به مرجع معطی نیابت ارسال شود. هر چند در خصوص چگونگی اجرای مجازات در فرض نیابت صراحت قانونی وجود ندارد اما از آنجایی که مقنن در مواد 120 و 121 قانون آیین دادرسی کیفری در بحث قرار تامین کیفری، جهت جلوگیری از بازداشت ناخواسته اشخاص به بازپرس اختیار تامین مناسب را داده است می توان استنباط نمود که در بحث اجرای حکم نیز چنانچه محکوم علیه حاضر به اجرای حکم باشد موجبی برای اعزام تحت الحفظ وی جهت اجرای حکم به دادسرای معطی نیابت وجود ندارد و این امر سبب تضییع حقوق محکوم علیه که همان اجرای مجازات مقرر در دادنامه می‌باشد می‌شود و اعزام تحت الحفظ وی به دادسرای معطی نیابت، سبب بازداشت ناخواسته وی می‌شود.
2- هر چند مرجعی که نیابت را ارسال می کند محل اجرا کننده مفاد نیابت موظف است مطابق آن، اقدام نماید ولی با عنایت به ماده 120 قانون آیین دادرسی کیفری، دادسرای محل اجرای نیابت قضایی، تشخیص دهد اجرای مفاد نیابت یا عدم اجرای آن، مخالف قانون می‌باشد می‌تواند از انجام نیابت خودداری نماید و اعزام محکوم علیه با توجه به این فرض به دادسرای شهرستان کرج، مصداق تخلف انتظامی است؛ زیرا چنین بازداشتی، خلاف قانون است؛ یعنی از زمان دستگیری تا اعزام به دادسرای معطی نیابت، بازداشت محکوم علیه، یک بازداشت غیرقانونی خواهد بود.
3- در این مورد باید دید هدف از صدور نیابت قضایی چه بوده است؛ هدف اجرای مجازات قانونی است؛ پس در مواردی که در دادسرای محمودآباد امکان اجرای مفاد نیابت قضایی وجود دارد هدف تامین می‌شود دیگر لازم نیست به دادسرای کرج اعزام شود. در واقع، مجموعه دادگستری، هدف واحدی را دنبال می کند و آن احقاق حق و مجازات بزهکاران است حال این هدف هر جای ایران تامین شود تفاوت چندانی ندارد. از نظر اقتصادی نیز این به نفع نظام قضایی و مرجع انتظامی است؛ زیرا اعزام متهم به کرج، موجب بکارگیری نیروی انسانی مرجع انتظامی و صرف هزینه برای مرجع انتظامی و یا محکوم علیه خواهد بود.
نظر اقلیت
1- مرجع مجری نیابت مکلف است مفاد نیابت را عیناً اجرا نماید؛ نمی توان اختیار قاضی مرجع مجری نیابت را در مورد قرار تأمین کیفری از باب قیاس به کار برد. چنین قیاسی صحیح نیست. در برخی موارد اجرای مفاد نیابت به همان شکلی که در نیابت خواسته شده است مهم است و موضوعیت دارد؛ بنابراین دادسرای مجری نیابت قضایی نمی تواند از آن عدول نماید و به اختیار خودش عمل کند. ماده 119 قانون آیین دادرسی کیفری گفته است بازپرس در حدود مفاد نیابت قضایی اعطایی، موضوع نیابت را انجام می دهد ماده 120 فقط در مورد نوع تأمین کیفری دست قاضی مجری نیابت را باز گذاشته است و نه چیز دیگر. حکم ماده 119 جنبه اصل دارد و حکم ماده 120 جنبه استثناء که باید به طور مضیق تفسیر شود.
2- این موضوع که اجرای مجازات به اختیار و خواست محکوم واگذار شود نیز محل تردید و انتقاد است؛ زیرا با قواعد حقوق کیفری که جنبه آمرانه دارند ناسازگار است.