تاریخ نظریه: 1396/12/22
شماره نظریه: 7/96/3161
شماره پرونده: 96-186/1-794
استعلام:
1- آیا جمال و زیبایی یک منفعت محسوب می‌گردد؟
2- اگر پس از بهبودی جراحت زیبایی عضو و یا فرد از بین رفت آیا به آن ارش نقص زیبائی به طور جداگانه از دیه ارش اصل جراحت تعلق خواهد گرفت؟
3- آیا زیبایی فقط برای بخش ها و اعضای نمایان بدن مانند دست و صورت مطرح است یا سایر نواحی که معمولاً پوشیده است را در برمی گیرد؟
4- آیا در این خصوص بین زن و مرد تفاوتی وجود دارد؟
5- آیا ملاک هایی نظیر سن، تاهل، شغل، وضعیت روانی فرد وضعیت فرهنگی (تلقی فرد یا افراد جامعه پیرامون وی از زیبایی) و.. نیز در ارزیابی نقص جمال می بایست مدنظر قرار گیرند؟
6- حداکثر دیه یا ارش متعلقه به نقص زیبایی در مرد یا زن چقدر است؟
7- در مواردی که قانونگذار برای اثر جراحت صورت یا اثر و عیب فاحش گونه قائل به دیه شده است آیا می توان بابت نقص زیبایی نیز جداگانه ارش تعیین نمود؟
8- در موارد قطع دست و پا یا قطع پستان یا خروج کره چشم از حدقه آیا نقص زیبائی به مصدوم تعلق می‌گیرد.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- ب- با ملاحظه منابع و مبانی فقهی قانون مجازات اسلامی 1392، چون یکی از دلایل وجود دیه اعضا و منافع در شرع، نقص جمال است و این امری مفروض است بدون آنکه در قانون تصریحی به آن شده باشد و همچنین در قصاص اعضا نیز این فلسفه و مبنا وجود دارد از این اصل دو نتیجه حاصل می‌شود: یک- در اعضا و منافعی که دیه مقدر دارند، چون دیه نقص جمال، مندرج در آن دیه و یکی از دلایل وضع دیه است، در شرایط متعارف، دیه دیگری از باب نقص زیبایی وجود ندارد. دو- در مواردی که اعضا یا منافع، فاقد دیه مقدر و واجد ارش باشند، در آنجا نیز یکی از عوامل تعیین ارش برای اعضا، نقص جمال است بدون آنکه به خود جمال به عنوان یک منفعت توجه شود. این امر درتعیین ارش بیشتر منافع می‌تواند جاری باشد. اما در جایی‌که خود زیبایی، جدای از سایر اعضا و منافع مورد بحث باشد، اگر عضوی فراتر از عیب و اثر که در برخی مواد به آن اشاره شده، نقص فاحشی به جای بگذارد، همانند نقص حاصل از اسیدپاشی، در اینجا جمال به عنوان یک منفعت مستقل ایفای نقش می کند و ارش پذیر است. به این بیان که بررسی نظرات فقها نشان می دهد زیبایی تا حدی که در متن یک عضو یا منفعت دیگر قرار دارد، دیه یا ارش همان عضو یا منفعت، نقص زیبایی را هم پوشش می دهد. اما اگر اعضا به نحوی آسیب ببینند که به صورت غیرمتعارف کراهت منظر و یا بهم ریختگی شکل بدن ایجاد نمایند، آن گاه زیبایی از حالت فرعیت اعضا یا منافع خارج می‌شود و خود مستقلاً یک منفعت محسوب می‌شود و نقص یا زوال آن طبق ماده 708 قانون مجازات اسلامی 1392 موجب ارش است. البته در این صورت نیز باید در محاسبه ارش دیه مقرر عضو یا اعضا به ویژه تبصره های 3 و 4 ماده 708 یاد شده مورد لحاظ قرار گیرد.
2- با توجه به سوال نخست، پاسخ روشن است.
3- خیر زیبایی برای همه اعضا قابل تصور است. با این وصف صرف شمول زیبایی برای همه اعضاء بدن دلالت به ارش پذیری آن اعضا ندارد.
4- در زیبایی فرقی بین زن و مرد نیست.
5- در جایی که حکم به ارش زیبایی به طور استثنایی مجاز باشد، تشخیص آن طبق ماده 449 قانون مجازات اسلامی 1392، به عهده مقام قضایی است که مصادیق گفته شده در سوال پنج می‌تواند از معیارهای تعیین ارش باشد.
6- در مواردی‌که ارش زیبایی به تنهایی مجاز است (با توجه به پاسخ یک) اولاً دیه برای زیبایی به تنهایی جایگاهی ندارد. ثانیاً ارش آن مطابق ماده 449 قانون یاد شده تعیین می‌شود. اما ارش زیبایی نمی-تواند از دیه کامل آن عضوی که نقص در آن موجب نقص زیبایی شده بیشتر باشد.
7- همانطورکه در پاسخ سوال یک آمده است، با توجه به ماده 709 قانون مجازات اسلامی 1392 جراحات صورت توأم با نقص زیبایی دیه معین دارد و تعیین ارش فاقد مجوز است.
8- خیر زیرا اولاً در قطع دست و پا همان گونه که در پاسخ سوال 1 اشاره شد علت اصلی قصاص زوال یا نقصان زیبایی مجنی علیه است که در کنار منافع دیگر علت تامه قصاص را شکل می دهند. بنابراین در فرض دیه، پرداخت دیه هم با همان تعلیل، قابل توجیه است و در شرع و قانون دیه یا ارش برای نقص زیبایی حاصل از قطع دست یا پا به صورت مجزا پیش‌بینی نشده است. ثانیاً در قطع پستان به خود عضو، دیه و به منفعت اصلی آن یعنی شیر، ارش تعلق گرفته است (مواد 669 و 670 قانون مجازات اسلامی 1392) و نقص زیبایی در هر دو، مبنای دیه و ارش است. بنابراین ارش جداگانه برای زیبایی فاقد مبنای حقوقی است (ماده 587 در باب دیه اعضا) و از سوی دیگر در باب منافع، برای از بین بردن بینایی نیز دیه مقدر در نظر گرفته شده است (ماده 689). با این حال ماده 692 در صورت اجتماع زوال چشم و زوال بینایی فقط یک دیه را تعیین کرده است. از آنجاییکه در خروج کره چشم از حدقه در نظر شارع یکی از دلایل تعیین دیه همان نقص زیبایی بوده است، تعیین ارش جایگاهی ندارد.