نظریه مشورتی شماره 7/1401/699 مورخ 1402/03/06

تاریخ نظریه: 1402/03/06
شماره نظریه: 7/1401/699
شماره پرونده: 1401-127-699 ح

استعلام:

وفق ماده 20 آیین‌نامه نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب 1399/6/18 رئیس محترم قوه‌ قضاییه، چنانچه محکوم‌علیه محکومیت‌های مالی متعدد داشته باشد، باید برای هر محکومیت دعوای اعسار جداگانه تقدیم کند؛ مگر اینکه محکوم‌له این محکومیت‌ها واحد باشد که یک دعوای اعسار برای همه آنها کافی است. در همین راستا، برخی به استناد این ماده معتقدند محکوم‌علیه باید برای هر محکومیتی که محکوم‌له آن متفاوت است، دعوای اعسار مستقل مطرح کند؛ هرچند دادگاه قصد رسیدگی به ادعاهای محکوم‌علیه نسبت به محکومیت‌های متفاوت را در یک پرونده داشته باشد؛ حال آن‌که به نظر می‌رسد مقنن در ماده یادشده صرفاً نظر بر این داشته است که حکم صادره در یک پرونده اعسار نباید به دیگر پرونده‌های محکومیت مالی که محکوم‌له نسبت به آنها نیز ادعای اعسار دارد، تسری داده شود؛ زیرا چه بسا فرد «الف» که نسبت به اشخاص «ب» و «ج» و «د» محکومیت دارد، دعوای اعسار وی نسبت به محکوم‌له «ب» مورد قبول دادگاه واقع شود؛ اما شخص «ج» بتواند به نحوی معسر نبودن «الف» را ثابت کند و مقنن نیز نظر به همین عدم تسری دارد؛ لذا چنانچه محکوم‌له محکومیت‌ها واحد باشد، مقنن به صراحت در پایان ماده یادشده بیان نموده است که حکم اعسار به دیگر پرونده‌ها نیز تسری می‌یابد. بر این اساس، آیا در فرضی که محکوم‌علیه چندین پرونده محکومیت مالی با محکوم‌لهم متفاوت دارد، محکوم‌علیه می‌تواند صرفاً یک دادخواست و دعوای اعسار تقدیم و دادگاه نیز با همان دادخواست به ادعای خواهان و تمامی محکوم‌لهم رسیدگی و اتخاذ تصمیم کند؟ بدیهی است قول به لزوم طرح دعاوی متعدد در فرض سوال، صرفاً باعث تشکیل پرونده‌های متعدد و تحمیل هزینه بر خواهان خواهد بود؛ در حالی‌که چنین معضلاتی با تقدیم دعوای اعسار واحد مرتفع خواهد شد.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:

با عنایت به ماده 6 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مصوب 1394 و تبصره آن، اعسار وضعیت مدیونی است که به دلیل نداشتن مالی بجز مستثنیات دین یا عدم دسترسی به مال خود، قادر به تادیه دیون خود نباشد؛ بنابراین شخصی که به اشخاص مختلف مدیون بوده و به موجب احکام متفاوت محکوم شده است و اکنون به موجب یک دادخواست مدعی اعسار از پرداخت همه محکوم‌به‌ها می‌باشد، در واقع یک ادعا (وضعیت اعسار) را که راجع به خواندگان متعدد است مطرح نموده، هرچند احکام محکومیت از شعب مختلف صادر شده و مختلف باشد، با عنایت به صدر ماده 16 و ملاک بند 2 ماده 84 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب 1379، توامان و در یک دادخواست رسیدگی می‌شود. شایسته ذکر است تمام مقررات راجع به رسیدگی توامان به دعاوی متعدد یا رسیدگی به دعوای واحد علیه خواندگان متعدد در یک دادگاه، منصرف از موارد صلاحیت ذاتی است.