صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/06/04
برگزار شده توسط: استان فارس/ شهر مرودشت
موضوع
اعتبار شهادت در امور عدمی
پرسش
آیا شهادت در امور عدمی اعتبار دارد؟
نظر هیات عالی
بنا بر تعریف شهادت بر مبنای نظریه فقهی و حقوقی و رویه قضایی مبتنی بر تفسیر قضایی ماده 229 قانون آیین دادرسی مدنی، شهادت بر امر عدمی قابل قبول نخواهد بود، مگر این‌که بر لوازم وجودی امر عدمی باشد که از آثار اثبات آن، تحقق امر عدمی است؛ لذا نظریه اکثریت مورد تائید هیات عالی است.
نظر اکثریت
شهادت چنانچه بر لوازم وجودی امر عدمی باشد، معتبر است و می‌توان بر آن اتکا نمود؛ به دیگر سخن هر امر عدمی واجد لوازمی وجودی است که چنانچه بازگشت شهادت بر اثبات این لوازم باشد، منعی در پذیرش اعتبار آن نیست. قانون‌گذار نیز در مواضع مختلف اعتبار چنین شهادتی را مورد پذیرش قرار داده است. فی‌المثل در باب اثبات ادعای اعسار از تادیه محکوم‌به، شهود خواهان به ملیء نبودن مدعی اعسار، شهادت نمی‌دهند، بلکه می‌بایست دادرس جلسه استماع شهادت را به این طریق هدایت نماید که شهود تعرفه از ناحیه خواهان و مدعی اعسار در خصوص نوع و میزان اموال مدعی اعسار، شغل و منبع یا منابع درآمد وی و میزان درآمد نامبرده و مطالبات احتمالی وی از اشخاص ثالث گواهی دهند؛ حتی قانون‌گذار در مواقعی پا را از این نیز فراتر نهاده است؛ فی‌المثل در قانون مجازات اسلامی جدید و در بحث اثبات جرح شهود، ذکر اسباب را لازم ندیده و گواهی مطلق به جرح (شهادت بر فقدان یکی از شرایط شاهد شرعی) را کافی دانسته است. بله چنانچه شهادت بر امری باشد که عدمی مطلق است، مورد پذیرش نمی‌باشد و فاقد اعتبار است؛ لیکن در غیر این مورد چنانچه شهادت بر اثبات و احراز لوازم وجودی امور عدمی باشد معتبر خواهد بود.
نظر اقلیت
شهادت در اصطلاح حقوقی به معنای اخبار از وقایع می‌باشد و شاهد و گواه کسی است که وقوع امری را عیناً مشاهده کرده و بخواهد در خصوص آن به محکمه خبر دهد؛ لذا شهادت به معنای مصطلح حقوقی تنها ناظر بر امور وجودی است و اساساً بر امر عدمی نمی‌توان شهادت داد و اگر چنین شهادتی استماع شود فاقد ارزش قانونی است؛ لذا هرگاه مشهود به از امور عدمی باشد (شهادت نفی)، شهادت معتبر نیست.