تاریخ نظریه: 1398/03/27
شماره نظریه: 7/98/340
شماره پرونده: 98-168-340 ک
استعلام:
در مورد ماد ه 149 قانون آئین دادرسی کیفری زمانی که متهم در زمان ارتکاب جرم دچار اختلال روانی بوده به نحوی که فاقد اراده یا قوه تمیز باشد مجنون محسوب و مسئولیت کیفری ندارد آیا قاضی دادگاه در مقام دادرسی می‌تواند بدون اخذ نظر کارشناس با توجه به سوالاتی که از وی می‌نماید یا ملاحظه وضعیت ظاهری و یا تیک عصبی وی موضوع اختلال روانی وی را تشخیص دهد و برای وی حکم برائت از بزه انتسابی صادر نماید؟
(توضیح اینکه به نظر در ماده بعدی این ماده یعنی ماده 150 قانون مجازات اسلامی بیان شده که برای صدور حکم جنون جلب نظر متخصص لازم است و صراحت بیان شده است اما در ماده 149 قانون مجازات اسلامی در حکم جنون است و این ماده در حقیقت ناظر به ماده 120 قانون مجازات اسلامی است که می گوید هر یک از شرایط مسئولیت کیفری محل تردید باشد قاعده درا حاکم است نظر کارشناس هم طریقیت دارد و در ماده 149 قانون مذکور امر تشخیصی است و بر عهده قاضی محکمه است و اگر متوجه اختلال روانی وی شد می‌تواند بدون اخذ نظر کارشناس طبق این ماده و ملاحظه قاعده درا حکم بر برائت وی از بزه انتسابی صادر نماید).
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
با عنایت به ماده 149 قانون مجازات اسلامی 1392، که بر اساس آن اختلال روانی به نحوی که شخص فاقد اراده یا قوه تمیز گردد جنون محسوب می‌شود و احراز این امر با لحاظ ماده 150 این قانون نیازمند اظهار نظر فنی و تخصصی توسط پزشک متخصص (کارشناس) است و با توجه به ماده 165 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 و اصلاحات و الحاقات بعدی که مقرر داشته هرگاه نظریه کارشناس (در فرض حاضر پزشک قانونی) محل تردید باشد، بازپرس می‌تواند تا دو نوبت دیگر از سایر کارشناسان (پزشکان) دعوت به عمل آورد، مقام قضایی با توجه به تخصصی بودن موضوع نمی‌تواند شخصاً نسبت به تشخیص و احراز جنون اقدام نماید.