صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/01/24
برگزار شده توسط: استان خراسان رضوی/ شهر تایباد
موضوع
صلاحیت دادگاه کیفری در رسیدگی به دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم
پرسش
شاکی شکایت تحصیل یک دستگاه ماشین از طریق نامشروع، جعل و استفاده از سند مجعول در شهرستان تایباد (محل وقوع جرم) مطرح می‌کند. در دادسرا دادخواست مطالبه خسارت و ضرر و زیان ناشی از جرم و اجرت استفاده از ماشین را هم طرح می‌کند. محل اقامت هر دو طرفین (شاکی و مشتکی عنه) شهر مشهد است، اگر دادگاه کیفری حکم برائت صادر کند، در خصوص دادخواست ضرر و زیان چه تصمیمی باید بگیرد؟
نظر هیات عالی
فرض پرسش مشمول حکم صریح ماده 20 قانون آیین دادرسی کیفری است و دادگاه کیفری که دعوای مطالبه و خسارت در آن مطرح شده است، علیرغم صدور حکم برائت متهم، باید به امر مدنی رسیدگی کرده و حکم مقتضی صادر کند.
نظر اکثریت
دادگاه محل وقوع جرم (تایباد) صالح به رسیدگی می‌باشد؛ هرچند محل اقامت خوانده خارج از حوزه قضایی وقوع جرم باشد و دادگاه می‌بایست در خصوص ضرر و زیان ناشی از جرم رسیدگی کند، زیرا اولاً؛ ماده 20 قانون آیین دادرسی کیفری اطلاق دارد و مثال فوق را شامل می‌شود، ثانیا؛ علاوه بر مفاد ضمنی مواد 14 تا 17 قانون یاد شده و تاکید بر رسیدگی در دادگاهی که به آن دادخوست ضرر و زیان ارائه گردیده، اتفاقاً فلسفه وضع این مواد در جهت جلوگیری از اطاله دادرسی در وضع فوق الذکر (جایی که محل وقوع جرم و محل اقامات خوانده یکسان نیست) می‌باشد، ثالثاً؛ پذیرش این نظر باعث می‌شود که اظهارنظر توسط دادگاهی صورت گیرد که در خصوص جنبه شکلی و ماهوی جرم اظهار نظر کرده است و به تمامی ابعاد پرونده مسلط است. رابعاً؛ هدف شاکی از طرح شکایت در محل وقوع جرم و ارائه دادخواست ضرروزیان ناشی از جرم به همان دادگاه، رسیدگی توامان در خصوص جنبه حقوقی و کیفری فعل ارتکابی از ناحیه متشاکی می‌باشد و صدور قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادگاه محل اقامت خوانده نقض غرض محسوب می‌شود. خامساً؛ در غالب موارد، محل وقوع جرم و محل اقامت خوانده یکسان نیست و جنس جرایم رخ داده (انتقال مال غیر، تخریب و...) موید این مطلب است و در صورت عدم پذیرش تکلیف دادگاه کیفری به رسیدگی در خصوص دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم عملاً ماده 20 قانون آیین دادرسی کیفری بلااستفاده می‌ماند.
نظر اقلیت
دادگاه کیفری در فرض موجود، صلاحیت رسیدگی به دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم را نداشته؛ زیرا قسمت آخر ماده 15 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 مقرر داشته « مطالبه ضرر و زیان و رسیدگی به آن، مستلزم رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی است.» و یکی از تشریفات آیین دادرسی مدنی رسیدگی به دعوای حقوقی در دادگاه محل اقامت خوانده است. رسیدگی در دادگاه کیفری خصوصیتی نداشته تا قائل به تکلیف دادگاه کیفری جهت رسیدگی به دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم در فرض مطروحه (محل اقامت خوانده خارج از حوزه قضایی دادگاه کیفری باشد) باشیم، نتیجتاً دادگاه کیفری صلاحیت رسیدگی به دادخواست ضرر و زیان ناشی از جرم در فرض مورد نظر را ندارد و می‌بایست قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادگاه صالح در مشهد (محل اقامت خوانده) صادر کند.