تاریخ نظریه: 1400/11/11
شماره نظریه: 7/1400/1003
شماره پرونده: 1400-186/1-1003 ک
استعلام:
در پاره‌ای از قوانین پیش از انقلاب که هنوز مجرا هستند، مجازات حبس تأدیبی پیش‌بینی شده است؛ لیکن حسب ماده 14 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مجازات‌ها به چهار نوع حدود، قصاص، دیات و تعزیرات تقسیم شده و حبس تأدیبی ذکر نشده است. آیا می‌توان حبس تأدیبی را منطبق با مجازات حبس تعزیری دانست یا باید قائل به نسخ ضمنی آن نوع مجازات بود؟ در صورت اخیر، آیا به طور کلی وصف مجرمانه رفتار منتفی است یا موضوع مشمول ماده 69 قانون مجازات اسلامی خواهد بود؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً، در فرهنگ لغت دهخدا، از جمله معانی «تأدیب»، ادب دادن، عقوبت و مجازات است و تأدیب مترادف تنبیه و عذاب و مجازات نیز می‌باشد. مقنن در ماده 16 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 در تعریف تعزیر عبارت «تأدیب یا عقوبتی است...» را به کار برده بود؛ بنابراین حبس تأدیبی مقرر در قوانین پیش از انقلاب اسلامی 1357 همان حبس تعزیری است که در ماده 18 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 تعریف شده است.
ثانیاً، قوانینی که پیش از انقلاب اسلامی 1357 به تصویب رسیده است تا زمانی که به موجب قوانین بعدی صریحاً یا به طور ضمنی نسخ نشده است و شورای نگهبان هم خلاف شرع بودن آن‌ها را اعلام نکرده باشد، به اعتبار خود باقی است؛ در نتیجه قوانینی که در آن مجازات «حبس تأدیبی» مقرر شده و تاکنون نسخ نشده و شورای نگهبان نیز خلاف شرع بودن آن را اعلام نکرده است، به قوت و اعتبار خود باقی است و حبس تأدیبی مقرر در این قوانین نیز همان حبس تعزیری است و از شمول ماده 69 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 که در استعلام آمده است، خارج است.