معیارهای تعیین سطح آلایندگی واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و خدماتی آلاینده

هیئت وزیران در جلسه 21 / 12/ 1401 به پیشنهاد کارگروه متشکل از نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست و وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، صنعت، معدن و تجارت، کشور و امور اقتصادی و دارایی (سازمان امور مالیاتی کشور) و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده (27) قانون مالیات بر ارزش افزوده - مصوب 1400-، معیارهای تعیین سطح آلایندگی واحدهای تولیدی صنعتی، معدنی و خدماتی آلاینده را به شرح زیر تصویب کرد:

ماده 1- در این آیین‌ نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌ روند:
1- قانون: قانون مالیات بر ارزش افزوده - مصوب 1400-.
2- سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست.
3- واحد آلاینده: واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و خدماتی آلاینده که به تشخیص سازمان، حدود مجاز و استانداردهای محیط زیستی را رعایت نمی‌ کنند.
4- شاخص آلایندگی: معیارهایی براساس شدت، مدت و نوع آلایندگی جهت تعیین نرخ عوارض واحد آلاینده.
5- پایش: بررسی وضعیت آلایندگی محیط زیستی واحد آلاینده که از طریق انجام پایش ادواری ادارات کل حفاظت محیط زیست استانها، خود اظهاری از طریق آزمایشگاه معتمد و یا داده‌ های سامانه پایش بر خط انجام می‌ شود. در موارد تناقض نتایج خود اظهاری با اندازه‌ گیری‌ های انجام شده توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان، اندازه‌ گیری انجام شده توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان ملاک عمل است.
6- واحدهای مشمول خود اظهاری: واحدهایی که طبق تبصره (4) ماده (11) قانون هوای پاک - مصوب 1396- و تبصره (2) ماده (18) قانون حفاظت از خاک - مصوب 1398- و مطابق با ضوابط خود اظهاری در پایش آلایندگی، موظف به انجام خود اظهاری در پایش می‌ باشند.
7-واحدهای مشمول نصب پایش بر خط: واحدهایی که طبق تبصره (3) ماده (11) قانون هوای پاک - مصوب 1396- موظف به نصب سامانه پایش بر خط می‌ باشند.

ماده 2- واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و خدماتی که به تشخیص سازمان حدود مجاز را مطابق استانداردهای محیط زیستی مندرج در مصوبات زیر رعایت می‌ کنند، مشمول این آیین‌ نامه نمی‌ شوند:
1- حد مجاز انتشار آلاینده‌ های هوا در صنایع موضوع تصویب‌ نامه شماره 84411 / ت55181ه- مورخ 27 / 6/ 1397.
2- حدود مجاز آلودگی صوتی موضوع آیین‌ نامه اجرایی ماده (29) قانون هوای پاک موضوع تصویب‌ نامه شماره 84401/ ت55069ه- مورخ 27 / 6/ 1397 و اصلاحات بعدی آن.
3- استانداردهای خروجی فاضلاب (موضوع ابلاغیه شماره 1527-32 مورخ 30 /5 / 1373 سازمان حفاظت محیط زیست، موضوع ماده (5) آیین‌ نامه جلوگیری از آلودگی آب موضوع تصویب نامه شماره 18241 / ت71ه- مورخ 16 / 3/ 1373).
4- حدود مجاز آلودگی خاک (موضوع ابلاغیه شماره 18596 / 100/ 99 مورخ 27 /5 / 1399 سازمان حفاظت محیط زیست، موضوع ماده (11) قانون حفاظت از خاک - مصوب 1398-).

ماده 3- شاخص و نرخ عوارض آلایندگی واحدهای آلاینده، به شرح جدول زیر محاسبه می‌ شود:

ماده 4- عدد شاخص آلایندگی واحدهای مشمول نصب سامانه پایش بر خط یا انجام خود اظهاری مستند به ارایه نتایج حاصل از پایش، به شرح جدول زیر محاسبه میشود:

تبصره 1- در مواردی که امکان نمونه‌ گیری و آزمایش وجود ندارد، واحد موظف است در مهلت مقرر شده توسط اداره کل محیط زیست استان، نسبت به فراهم شدن امکان نمونه‌ گیری و آزمایش اقدام نماید.
تبصره 2- واحدهایی که از انجام خود اظهاری، ارایه اطلاعات الزامی یا ایجاد امکان نمونه‌ گیری و آزمایش در مهلت مقرر استنکاف می‌ کنند، در اولین دوره بعد از تصویب این آیین‌ نامه، مشمول پرداخت عوارض با نرخ نیم درصد (5 / 0%)، دوره دوم مالیاتی مشمول پرداخت عوارض با نرخ یک درصد (1 %) و از دوره سوم به بعد مشمول پرداخت عوارض با نرخ یک و نیم درصد (5 / 1%) خواهند شد.
تبصره 3- واحدهای آلاینده فاقد مجوز فعالیت که بعد از ابلاغ ضوابط و معیارهای استقرار صنایع موضوع تصویب‌ نامه شماره 64677 / ت18591 ه- مورخ 26 / 12/ 1378 تاسیس شده‌ اند، ملزم به پرداخت عوارض با نرخ یک و نیم درصد (5 / 1 %) می‌ باشند.
تبصره 4- کلیه واحدهای پالایشگاهی نفت و پتروشیمی دارای کارکنان به تعداد (50) نفر و بیشتر، در صورت انتشار گازهای آلاینده با مشعل غیر عادی، نرخ نیم درصد (5 / 0%) به عوارض پرداختی آن واحد تا سقف مندرج در قانون، در فصل مربوط اضافه می‌ گردد. شیوه‌ نامه اجرای این تبصره در چهارچوب قوانین، توسط سازمان و با همکاری وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نفت و کشور ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه تهیه و توسط رییس سازمان ابلاغ می‌ شود.
تبصره 5- به منظور بهبود عملکرد محیط زیستی و تشویق واحدها به کاهش یا رفع آلایندگی، معیارهای عملکرد محیط زیستی واحد (تصویب برنامه‌ های اجرایی مرتبط با کاهش آلودگی و درصد پیشرفت فیزیکی اجرای آنها) که با علامت منفی در جدول موضوع این ماده درج شده ‌است، بنابر درخواست و با مسئولیت مدیر عامل واحد صنعتی در بازه زمانی مشخص شده (غیر قابل تمدید) و تنها برای یکبار در آلایندگی مربوط، وزن معیارهای یاد شده از شاخص آلایندگی واحد مذکور کسر می‌ گردد.
تبصره 6- برنامه‌ های اجرایی مرتبط با کاهش آلودگی، صرفاً در محاسبات همان نوع آلایندگی مورد محاسبه قرار می‌ گیرد.
تبصره 7- شدت آلودگی هوا و آب مطابق الگوی (فرمول) زیر محاسبه می شود. در هر منبع آلودگی که شامل چند مولفه (پارامتر) باشد، مولفهای (پارامتری) که بیشترین فاصله از حدود مجاز را دارد، ملاک محاسبه است. در صورت عدم ارایه نرخ جریان توسط واحد، غلظت اندازه‌ گیری شده مستقیماً لحاظ می‌ گردد:

تبصره 8- شدت آلودگی خاک در هر واحد بر اساس مولفه ای (پارامتری) که بیشترین فاصله از حدود مجاز را دارد، محاسبه می‌ گردد.
تبصره 9- ملاک احراز آلودگی در واحدهای غیرمشمول نصب سامانه پایش برخط یا انجام خوداظهاری، گزارش کارشناسی با تایید اداره کل حفاظت محیط زیست استان است. عوارض آلایندگی این واحدها با نرخ نیم درصد (5 / 0%) محاسبه می‌گردد. دستورالعمل نحوه تهیه گزارش کارشناسی و مستندات مربوط ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این آیین نامه، توسط سازمان تهیه و ابلاغ می‌ شود.

ماده 5- مرجع اعلام نام واحد آلاینده و دستورالعمل محاسبه نرخ آلایندگی آن، پایگاه اطلاعاتی واحدهای آلاینده سازمان موضوع تبصره (3) ماده (27) قانون می‌باشد. در این پایگاه نحوه محاسبه معیارها و تعیین سطح و نرخ آلایندگی واحد، برای همان واحد، مشخص و قابل دسترس است.
تبصره 1- تمامی دستگاه‌ ها، وزارتخانه‌ ها و سازمان‌ های متولی واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و خدماتی موظفند ضمن اطلاع‌ رسانی این دستورالعمل به کلیه واحدهای حقیقی و حقوقی مرتبط، فهرست واحدهای تحت پوشش خود را (در صورت امکان به صورت تارنما) به سازمان ارائه نمایند. عدم معرفی نام واحد توسط دستگاه‌های متولی، رافع مسئولیت سازمان حفاظت محیط زیست می‌ باشد.
تبصره 2- منظور از پایگاه اطلاعاتی موضوع تبصره (3) ماده (27) قانون، سامانه جامع محیط زیست کشور به نشانی (iranemp.ir) است.
تبصره 3- واحدهای تولیدی، خدماتی، صنعتی و معدنی موظفند جهت ثبت‌ نام در پایگاه اطلاعاتی موضوع تبصره (3) ماده (27) قانون از طریق راهنمای اعلامی بر روی درگاه سازمان اقدام نمایند.

ماده 6- واحدهایی که در یک دوره موفق به کاهش نرخ آلایندگی به حداقل یک سطح پایین‌ تر (معادل نیم درصد (5 / 0%)) شوند، در دوره بعدی مشمول پرداخت یک نرخ پایین‌ تر عوارض آلایندگی خواهند بود (حداکثر دوبار).
تبصره - طرح (پروژه)‌ها و اقدامات لازم جهت کاهش شاخص آلایندگی واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و خدماتی در داخل هر واحد که جزئی از فرآیند بهره‌ برداری می باشند، علی‌ رغم افزایش ظرفیت از شمول ضوابط و معیارهای استقرار واحدها و فعالیت های صنعتی و تولیدی و ارزیابی اثرات محیط ‌زیستی مستثنی هستند.

ماده 7- وزارت کشور موظف است به صورت سالانه گزارش مربوط به نحوه هزینه‌ کرد عوارض موضوع این آیین نامه و میزان کاهش و رفع آلایندگی ناشی از آن را به صورت عمومی منتشر و به هیئت‌ وزیران ارائه نماید.

ماده 8- دستگاه‌های موضوع ماده (40) قانون، که عوارض آلایندگی را دریافت و مصرف می‌ نمایند، مکلفند حداقل پنجاه درصد (50 %) از عوارض آلایندگی را برای بهسازی، توسعه و نگهداری فضای سبز، توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی با اولویت‌ های فناوری‌ های نوین، مدیریت پسماند، کاهش و رفع آلودگی، پایش آلودگی و تصفیه و بازچرخانی فاضلاب، بهینه‌ سازی مصرف آب و انرژی در ساختمان‌ ها و اماکن عمومی با نظارت و تایید سازمان و با همکاری وزارتخانه‌ های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و کشور هزینه و گزارش آن را سالیانه به شورای برنامه‌ ریزی و توسعه استان مربوط اعلام نمایند.

محمد مخبر معاون اول رییس جمهور