تاریخ نظریه: 1402/09/08
شماره نظریه: 7/1402/251
شماره پرونده: 1402-186-251ک
استعلام:
1- به صراحت ماده 25 قانون مجازات اسلامی، محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی پس از اجرای حکم یا مشمول مرور زمان، محکوم را از حقوق اجتماعی محروم می‌کند. حال آیا صرف محکومیت قطعی باعث محرومیت از حقوق اجتماعی نمی‌شود و یا می‌بایست شروط پس از اجرای حکم یا مشمول مرور زمان رعایت شود؟ (مثلا محکوم هنوز جهت اجرای حکم دستگیر نشده است)
2- در تبصره 2 ماده 26 قانون مجازات اسلامی قید گردید که محرومان از حقوق اجتماعی پس از گذشت مواعد مقرر در ماده 25 این قانون اعاده حیثیت می‌شوند و آثار تبعی محکومیت وی زایل می‌گردد. حال سوال اینجاست که در گواهی‌های سوء پیشینه صادره در چنین مواردی (پس از مواعد مقرر) باید عبارت فاقد سابقه کیفری قید گردد و یا فاقد سابقه کیفری موثر یا صرفاً دارای سابقه کیفری؟
3- بر اساس ماده 52 قانون مجازات اسلامی از تاریخ صدور قرار تا پایان مدت تعلیق، مرتکب جرم عمدی موجب حد، قصاص، دیه یا تعزیر تا درجه هفت نشود، محکومیت تعلیقی بی اثر می‌شود. حال سوال اینجاست که در این فاصله زمانی (مدت تعلیقی) در صورت درخواست محکوم باید در گواهی‌های سوء پیشینه صادره قید گردد که سابقه کیفری دارد یا سابقه کیفری موثر (در جرایم مشمول) یا فاقد سابقه کیفری محسوب می‌شود؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- با عنایت به ماده 25 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی به مجازات‌های مندرج در این ماده، محکوم‌علیه را در مدت‌های مقرر در بندهای ذیل این ماده از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می‌کند و با انقضای این مواعد پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، همانطور که در تبصره 2 ماده 26 قانون صدرالاشاره تصریح شده است، محکوم اعاده حیثیت حاصل می‌کند و آثار تبعی محکومیت وی زایل می‌شود؛ بنابراین محکومیت قطعی در جرایم عمدی به مجازات‌های مندرج در ماده 25 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، موجد محرومیت از حقوق اجتماعی است. تبصره 3 این ماده که مقرر می‌دارد «... همچنین در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم می‌گردد»، خود موید این نظر است و قید عبارت «... پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان...» در ماده 25 قانون پیش‌گفته صرفاً به منظور اعلام زمان اعاده حیثیت است؛ در نتیجه با صدور حکم قطعی به یکی از مجازات‌های موضوع ماده 25 قانون مورد بحث، محکوم‌علیه از حقوق اجتماعی محروم می‌شود.
2- در محکومیت قطعی به مجازات‌های موضوع ماده 25 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، با انقضاء مواعد مقرر در این ماده پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان همانطور که در تبصره 2 ماده 26 این قانون تصریح شده است به استثنای بندهای «الف»، «ب» و «پ» این ماده که محرومیت از حقوق اجتماعی دائمی است، از محکوم اعاده حیثیت می‌شود و آثار تبعی محکومیت زایل می‌گردد؛ یعنی فاقد سابقه محکومیت کیفری موثر محسوب و صدور گواهی عدم سوء پیشینه در صورت تقاضای وی بلااشکال است و عبارت «فاقد سوء پیشینه کیفری است» در برگه مربوطه درج می‌شود.
3- با توجه به ماده 25 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، در محکومیت‌های موضوع این ماده صرفاً پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، آثار تبعی محکومیت کیفری شروع می‌شود؛ بنابراین تا زمانی که حکم محکومیت اجرا نشده یا مشمول مرور زمان نگردیده است، آثار تبعی آن هم قابل اجرا نیست؛ لذا در مواردی که با صدور قرار تعلیق اجرای مجازات، مجازات اصلی اجرا نمی‌شود، مجازات تبعی نیز در مدت تعلیق قابل اجرا نخواهد بود و صدور گواهی عدم سوء پیشینه کیفری به تقاضای محکوم در مدت تعلیق تا زمانی که قرار تعلیق و لغو نشده، بدون اشکال است.