تاریخ نظریه: 1401/08/29
شماره نظریه: 7/1401/880
شماره پرونده: 1401-168-880 ک
استعلام:
1- با لحاظ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مصوب 1400 و قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، چنانچه زندانی از مرخصی استحقاقی خود که ماهانه سه روز است استفاده کرده باشد، آیا استفاده از مرخصی پایان حبس امکان‌پذیر است؟
2- آیا دادستان مرکز استان اختیاری در اعطای مرخصی منتهی به پایان حبس در خصوص دیگر حوزه‌های قضایی واقع در استان را دارا می‌باشد؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- اولاً، مواد 200 و 202 آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی اصلاحی 1400/10/29 ریاست محترم قوه قضاییه، با عنایت به ماده 194 این آیین‌نامه همسو با ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 می‌باشد و اساساً مربوط به مدت مرخصی و چگونگی اعطای آن نیست و در خصوص اعطای مرخصی و مدت آن، قاضی اجرای احکام کیفری باید مطابق ضوابط مربوطه (نظیر آنچه در مواد قانون آیین دادرسی کیفری و از جمله ماده 520 این قانون و همچنین مواد 194، 195، 196، 197 و 198 آیین‌نامه پیش‌گفته که عیناً مبتنی بر ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری آمده است) رفتار کند.
ثانیاً، وفق ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و ماده 194 آیین‌نامه پیش‌گفته، محکومان می‌توانند به شرط رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند؛ بنابراین، اعطای مرخصی به محکومان از یک سو مشروط به دارا بودن شرایط مقرر در این ماده و منوط به سپردن تأمین مناسب می‌باشد و از سوی دیگر، مدت استفاده از مرخصی «حداکثر سه روز» در هر ماه است و نه «سه روز» در هر ماه؛ در نتیجه به تشخیص مقام اعطاکننده ممکن است کمتر از سه روز در هر ماه نیز باشد. با توجه به مراتب یادشده، گرچه از مواد موصوف استفاده نمی‌شود که هر زندانی سه روز در هر ماه مرخصی استحقاقی دارد و به طور خودکار ذخیره می‌شود، اما هرگاه شخصی در طول مدت سپری کردن محکومیت، نتواند از تمام یا بخشی از مرخصی که به تشخیص مقام اعطاکننده واجد شرایط استفاده از آن است؛ بهره‌مند شود، اعطای مجموع آن در پایان این مدت با لحاظ مواد 200 و 202 آیین‌نامه پیش‌گفته بلامانع است. شایان ذکر است اعطای مرخصی در هر صورت نمی‌تواند بیشتر از حداکثر مقرر در ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و ماده 194 آیین‌نامه یادشده باشد و در خصوص تمامی جرایم، چنانچه مجموع مرخصی استحقاقی زندانی به میزان مقرر در استعلام باشد، اعطای آن در قالب مرخصی منتهی به آزادی بلامانع است و نوع جرم (محکومیت) از این حیث تأثیری ندارد.
2- نظارت دادستان شهرستان مرکز استان بر اقدامات دادستان‌ها و مقامات قضایی دادسراهای شهرستان‌های آن استان و اشخاصی که وظایف دادستان را در حوزه قضایی بخش بر عهده دارند، در ماده 27 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، به معنای دخالت در امور مربوط به وظایف اداری و قضایی آن‌ها نیست؛ با این توضیح که دادستان شهرستان مرکز استان، حق دخالت در اقدامات قضایی مقامات دادسراهای شهرستان‌های آن استان را نداشته و صرفاً بر اجرای صحیح قانون در دادسرای مزبور نظارت دارد و عنداللزوم تعلیمات لازم را ارائه و مراتب اجرای قانون را تذکر می‌دهد؛ بدون آن‌که در روند پرونده‌های مربوط در عمل دخالتی داشته باشد و لذا نظارت مزبور باید به گونه‌ای باشد که اعمال مدیریت از سوی رئیس دادگستری شهرستان و دادستان شهرستان و اشخاصی که وظایف دادستان را در حوزه قضایی بخش بر عهده دارند، مختل نشود؛ بنابراین اعطای مرخصی منتهی به پایان حبس از سوی دادستان مرکز استان به زندانیان دیگر حوزه‌های قضایی آن استان منتفی است