صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/09/05
برگزار شده توسط: استان اصفهان/ شهر نآیین
موضوع
لزوم احراز شرایط مذکور در مواد 612 و 614 قانون تعزیرات 1375 و تبصره آن برای سایر جنایات
پرسش
مطابق ماده 447 قانون مجازات اسلامی 1392 در مواردی که در آن قانون به کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب 1375 ارجاع شده است آیا احراز شرایط مذکور در مواد برای قتل عمد و 612 برای قتل عمد و 614 و تبصره آن برای سایر جنایات الزامی است یا صرفاً جهت تتعیین میزان مجازات به آن قانون ارجاع شده است؟
نظر هیات عالی
در خصوص موضوع نظریه اداره حقوقی به شماره 98/1677- 98/11/1 به شرح زیر مورد تایید اعضای هیات عالی است:
تعزیر مقرر در ماده 401 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و ارجاع آن طبق ماده 447 همین قانون به ماده 614 کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی 1375، فقط شامل مواردی می‌شود که ضرب و جرح عمدی منتهی به آثار مندرج در این ماده، یعنی « نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا مرض دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل گردد» و یا مشمول تبصره آن باشد.
بنابراین صدمه‌ای که صرفاً موجب تغییر رنگ پوست و تورم بدن شود بدون اینکه آثار فوق را داشته باشد، مشمول تعزیر مندرج در ماده 614 قانون مجازات اسلامی 1375 نیست و به طور کلی با تصویب قانون مجازات اسلامی 1392 جنایات عمدی غیر قابل قصاص در صورتی قابل تعزیر است که از مصادیق ماده 614 قانون مجازات اسلامی 1375 و یا تبصره آن باشد. اصل قانونی بودن جرم و مجازات و تفسیر مضیق قوانین جزایی هم موید این نظریه می‌باشد.
جنایات مذکور در فرض سوال (حارصه، دامیه، متلاحمه و موضحه) که به صورت عمدی وارد شود، چنانچه منجر به یکی از آثار مذکور در ماده 614 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 گردد و شرایط مذکور در این ماده را دارا باشد، در این صورت مطابق ماده مذکور، علاوه بر دیه، مجازات تعزیری نیز برای مرتکب تعیین می‌گردد.
نظر اکثریت
در فرض سوال شرایط مندرج در ذیل ماده 614 قانون مجازات اسلامی تعزیرات مصوب 1375 اعم از اخلال در نظم و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگر شرایط لازم، برای اعمال مجازات لازم می‌باشد اعم از اینکه صدمات صدر ماده 614 باشد یا خیر. چنانچه صدمه شامل تغییر رنگ پوست یا تورم بدن باشد و بیم تجری متهم برود و یا بیم اخلال در نظم باشد؛ با عنایت به ذیل ماده 614 می‌توان مجازات 2 تا 5 سال را اعمال کرد. ماده 401 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 عناوین شرعی صدمات را بیان نموده است و ماده 614 نتایج حاصله از ضرب و جرح است در صورت عدم اعمال ماده 614 در صدمات تغییر رنگ و تورم عملاً جنبه عمومی جرم و مجازات تعزیری آن قابل اعمال نمی‌باشد و ذکر آن در ماده فوق کار عبث و بیهوده‌ای بوده است. هرچند به نظر می‌رسد مجازات 2 تا 5 سال برای صدمات جزئی مجازات سنگینی باشد. از طرفی ماده 401 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به صراحت اعلام نموده: «... به تعزیر مقرر در کتاب پنجم تعزیرات نیز محکوم می‌شود...» پس یعنی از باب تعیین میزان مجازات به آن قانون ارجاع داده است و لزومی به احراز شرایط صدر ماده نیست.
نظر اقلیت
تعزیر مندرج در ماده 401 و 420 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 حسب ماده 447 همین قانون به مواد 612 و 614 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب 1375 برمی‌گردد. لذا احراز شرایط مذکور در موارد اخیرالذکر بالاخص ماده 614 قانون مجازات اسلامی تعزیرات لازم است لذا ضرب و جرح باید اولاً منتهی به نقصان یا شکستن یا از کارافتادگی عضوی از اعضاء یا مرض دائمی یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل گردد یا مشمول تبصره باشد و ثانیاً باید موجب اخلال در نظم و صیانت جامعه یا بیم تجری مرتکب شود تا متهم علاوه بر دیه به مجازات تعزیری محکوم گردد. نظریات مشورتی 3365/95/7 - 1395/12/25و 1492/94/7 - 1394/6/10و 679/94/7 - 1394/3/16 و 3059/94/7 - 1392/11/5و 2981/93/7 - 1393/11/29 موید این نظر می‌باشد. چنانچه ضرب و جرح وارده منجر به صدمات مندرج در صدر ماده 614 قانون فوق‌الذکر نگردد هرچند امکان احراز شرایط ذیل ماده قابل اخلال در نظم یا بیم تجری باشد امکان مجازات تعزیری وجود ندارد. چنانچه اخلال در نظمی حادث گردیده باشد و مصداق ماده 618 قانون مجازات باشد وفق ماده مذکور نیز اقدام خواهد شد.