صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/06/11
برگزار شده توسط: استان کرمان/ شهر کرمان
موضوع
ماده 45 قانون مبارزه با مواد مخدر
پرسش
فردی قبل از تاریخ 23/8/96 (تاریخ لازم الاجرا شدن ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر) مرتکب حمل 150 کیلوگرم تریاک میگردد، نامبرده دارای یک فقره محکومیت قطعی کیفری به 17 سال حبس بابت حمل 28 گرم هروئین در سال 94 بوده است و بعد از طی تشریفات قانونی در حال حاضر چه حکمی در خصوص ایشان صادر میگردد؟(نکته قابل توجه این است که طبق بند 6 ماده 5 قانون مبارزه با مواد مخدر حمل بالای یکصد کیلوگرم تریاک دارای مجازات حبس ابد میباشد و طبق ماده 45 الحاقی قانون مذکور در مواردی که در قانون مبارزه با مواد مخدر دارای مجازات حبس ابد میباشد در صورت داشتن یکی از شرایط ذیل تبدیل به اعدام و در غیر این صورت به حبس و جزای نقدی درجه 2 محکوم میشوند و یکی از آن شرایط، نداشتن محکومیت قطعی (بابت جرایم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر) به اعدام، حبس ابد و حبس بالای 15 سال میباشد بنابراین طبق ماده 45 با توجه به داشتن یک فقره محکومیت قطعی کیفری بالای 15 سال حبس حکم اعدام باید صادر شود در حالی که تاریخ وقوع جرم قبل از 23/8/96 بوده است که منافات با بند ب ماده 10 قانون مجازات اسلامی و اصل قانونی بودن جرائم و مجازاتها دارد لذا صدور حکم اعدام منافات با مبانی مذکور دارد و از طرفی دیگر، طبق ماده 45 مجازات حبس ابد تغییر یافته است و به عبارتی تبدیل به اعدام با وجود شرایط مذکور در ماده 45 (من جمله مسلحانه بودن و سردسته و سرباند بودن و داشتن محکومیت قطعی بالای 15 سال حبس و استفاده از اطفال و محجورین در این خصوص) و تبدیل به حبس و جزای نقدی درجه 2 (در صورت فقدان شرایط مذکور) میگردد و لذا قانون با ابهام مواجه میباشد)
نظر هیات عالی
قانون گذار در بند ت ماده 45 الحاقی کلیه جرایم موضوع ماده 4 قانون در خصوص مواد مخدر سنتی مثل تریاک و مشتقات آن در صورت وارد کردن و صادر کردن و ساخت و تولید و فروش و در معرض فروش قرار دادن و ارسال کردن و توزیع آن مشروط بر اینکه بیش از 50 کیلوگرم باشد و در خصوص مواد مخدر صنعتی مشروط به اینکه بیش از 2 کیلوگرم باشد، حکم اعدام صادر میگردد ولی در سایر جرایم مانند خرید و نگهداری و حمل مواد مخدر صنعتی مشروط به اینکه بیش از 3 کیلو گرم باشد حکم اعدام تعیین میشود. بدیهی است اجرای این بند نسبت به مرتکبان قبل از لازم الاجرا شدن این ماده (1396/08/23) منوط به داشتن یکی از شرایط بندهای الف، ب و یا پ میباشد. بنابراین در فرض سوال که از جمله جرایم موضوع ماده 5 (حمل، نگهداری و خرید) است، قانون گذار نسبت به افرادمشمول قبل از لازم الاجرا شدن ماده الحاقی مذکور حکم مشخصی ندارد. از طرفی چون دیگر مجازاتی تحت عنوان حبس ابد نداریم و صدور حکم مجازات اعدام نیز در مانحن فیه خلاف اصل قانونی بودن جرایم و مجازاتهاست، با توجه به هدف قانون گذار در تصویب این قانون، که همانا کاهش مجازات اعدام و حبس ابد و تبدیل آن به مجازاتهای دیگر بوده بهترین تصمیم تعیین حبس تعزیری و جزای نقدی درجه 2 میباشد. نظریه اکثریت همکاران در حد استنتاج فوق تایید میگردد. قابل اشاره است که مرتکبین جرایم موضوع ماده 4 این قانون به توصیفی که بیان گردید نسبت به مرتکبان قبل از لازم الاجرا شدن این قانون در صورت سابقه محکومیت قطعی حبس بالای 15 سال قابل اعمال میباشد.
نظر اکثریت
با توجه به اینکه طبق ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر، مجازات حبس ابد تغییر یافته است و دیگر مجازاتی تحت عنوان حبس ابد در قانون مبارزه با مواد مخدر وجود ندارد نمیتوان مجازات حبس ابد معین نمود چرا که قانونگذار در مقام بیان بوده و به طور صریح بیان نموده: در مواردی که در قانون مبارزه با مواد مخدر مجازات حبس ابد معین شده با وجود شرایطی (من جمله مسلحانه بودن و سردسته و سرباند بودن و داشتن محکومیت قطعی بالای 15 سال حبس بابت جرائم مواد مخدر و استفاده از اطفال و محجورین در این خصوص) به اعدام و در غیر این صورت به حبس تعزیری و جزای نقدی درجه 2 (حبس بیش از 15 تا 25 سال و جزای نقدی بیش از 55 میلیون تومان تا 100 میلیون تومان) تبدیل میگردد لذا طبق صراحت ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر مجازاتی تحت عنوان حبس ابد نداریم و از طرفی دیگر پس چه تصمیم قضایی در این خصوص اتخاذ میشود؟ قانونگذار در بند ت ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر، بیان نموده که کلیه ی جرائم موضوع ماده 4 این قانون (در خصوص مواد مخدر سنتی مثل تریاک و مشتقات آن) مشروط به اینکه بیش از 50 کیلوگرم باشد (وارد کردن و صادرکردن و ساخت و تولید و فروش و در معرض فروش قراردادن و ارسال کردن و توزیع کردن) مجازات اعدام دارد و در خصوص مواد مخدر صنعتی در مورد جرائم مذکور مشروط بر اینکه بیش از دو کیلوگرم باشد حکم اعدام صادر میشود ولی در سائر جرائم مانند خرید و نگهداری و حمل مواد مخدر صنعتی مشروط به اینکه بیش از سه کیلوگرم باشد حکم اعدام تعیین میشود. اجرای این بند نسبت به مرتکبان و متهمان و مجرمان قبل از لازم الاجراء شدن این ماده منوط به داشتن یکی از شرایط بندهای الف (مسلحانه بودن) و ب (سردسته و یا سرباند بودن و از اطفال و محجورین استفاده نمودن) و پ (محکومیت قطعی به اعدام و حبس ابد و حبس بالای 15 سال بابت جرائم موضوع این قانون) نیز میباشد. با دقت در قسمت اخیر بند ت از ماده مذکور مشخص میشود که قانونگذار در خصوص افرادی که قبل از 23- 8- 96 مرتکب جرم شده باشند تعیین تکلیف نموده و اعلام نموده که «اگر افرادی قبل ازتاریخ 23- 8- 96 مرتکب جرائم (وارد کردن و صادرکردن و ساخت و تولید و فروش و در معرض فروش قراردادن و ارسال کردن و توزیع کردن) در خصوص مواد مخدر تریاک و مشتقات آن شوند و هم چنین «اگر افرادی قبل ازتاریخ 23- 8- 96 مرتکب جرائم (وارد کردن و صادرکردن و ساخت و تولید و فروش و در معرض فروش قراردادن و ارسال کردن و توزیع کردن و حمل و نگهداری و خرید) در خصوص مواد مخدر صنعتی مانند هروئین و شیشه و کراک شوند اگر مسلحانه نباشد یا باندی نباشد یا سردسته نباشد یا حبس بالای 15 سال نداشته باشد از تخفیف ماده 45 الحاقی برخوردارمیشود. اما قانونگذار در خصوص جرائم موضوع ماده 5 قانون مبارزه با مواد مخدر (حمل و نگهداری و خرید) در مورد افرادی که قبل ازتاریخ 23- 8- 96 مرتکب جرائم مذکور شوند ساکت میباشد و بیانی ندارد و هیچ گونه اشاره ای نکرده است لذا موضوع سوال با ابهام مواجه هست و در موارد ابهام باید با رعایت اصل تفسیر به نفع متهم و اصل تفسیر مضیق قوانین کیفری بیان نمود که چون که دیگر مجازاتی تحت عنوان حبس ابد وجود ندارد لذا مانمیتوانیم حبس ابد معین نماییم زیرا خلاف صریح ماده 45 الحاقی میباشد و از طرفی دیگرمجازات اعدام هم درست نمیباشد زیرا خلاف اصل قانونی بودن جرائم و مجازاتها و قاعده فقهی قبح عقاب بلابیان میباشد لذا بهترین تصمیم اینست که حبس بالای 15 تا 25 سال و جزای نقدی درجه 2 (بیش از 55 میلیون تومان تا 100 میلیون تومان) معین شود زیرا هدف قانونگذار این بوده که در مورد افرادی که ازتاریخ 23 -8- 96 مرتکب جرم میشوند چنین ارفاقی را قائل شده است ولی در مورد کسانی که قبل از 23 -8- 96 مرتکب این جرائم شده اند در بعضی از مصادیق به طور صریح تعیین تکلیف نموده(مصادیق بند ت ماده 45 الحاقی) ولی در خصوص مصداق سوال فوق الذکر متاسفانه مساله را مسکوت عنه بیان نموده (جرائم موضوع ماده 5 قانون مبارزه با مواد مخدرقبل ار 23 -8- 96) که بهترین تصمیم این است که حبس بالای 15 تا 25 سال معین شود زیرا قوانین مذکور همگی اموری اعتباری هستند که به اصطلاح قاعده اصولی (الاعتبار بید المعتبر) باید به هدف و حکمت قانونگذار توجه کرد. قانونگذار با تدوین ماده 45 الحاقی هدفش کاهش مجازات اعدام و حبس ابد و تبدیل آن به مجازاتهای دیگر بوده تا کاهش جمعیت کیفری زندانیان محقق شود به علت اینکه هم مجازات اعدام و هم مجازات حبس ابد موجب تحمیل هزینه های زیادی بر بیت المال و بر خانواده ی زندانیان مذکور میشده است لذا با تدوین این ماده هدفش این مساله بوده اما در خصوص سوال مذکور متاسفانه اشاره ای ندارد و با ابهام مواجه هست و اصل اساسی اولیه در تفسیر هر قانونی اینست که باید مواد قانونی را به صورت مضیق و به نفع متهم تفسیر کرد و در خصوص سوال فوق الذکر نیز تعیین مجازات اعدام و حبس ابد وجاهت قانونی ندارد چرا که خلاف صریح مبانی و اصول حقوقی و خلاف صریح قانون میباشد. لذا بهترین تصمیم همان تعیین حبس تعزیری و جزای نقدی درجه 2 میباشد.
نظر ابرازی
با توجه به اینکه در زمان وقوع جرم، مجازات طبق قانون حاکم و بند 6 ماده 5 قانون مبارزه با مواد مخدر، حبس ابد بوده و طبق ماده 10 قانون مجازات اسلامی هیچ گاه نمی توان فردی را به موجب قانون بعد از وقوع جرم مورد محاکمه قرار داد مگر اینکه مساعد به حال ایشان باشد و از طرفی طبق ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر به لحاظ اینکه نامبرده دارای یک فقره محکومیت قطعی به حبس بالای 15 سال بابت جرائم مواد مخدر میباشد مجازات قانونی اعدام میباشد در حالی که تعیین مجازات اعدام منافات با بند ب ماده 10 قانون مجازات اسلامی و اصل قانونی بودن جرائم و مجازاتها دارد و از طرفی دیگر، هر چند طبق ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر مجازات حبس ابد تغییر یافته است و به عبارتی تبدیل به اعدام با وجود شرایط مذکور در ماده 45 (من جمله مسلحانه بودن و سردسته و سرباند بودن و داشتن محکومیت قطعی بالای 15 سال حبس و استفاده از اطفال و محجورین در این خصوص) شده است اما به لحاظ اینکه قانون زمان صدور حکم مساعد به حال ایشان نمیباشد و موجب تشدید مجازات میگردد بنابراین باید حکم به مجازات حبس ابد نمود.