صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/08/28
برگزار شده توسط: استان تهران/ شهر تهران
موضوع
اخذ مجدد جزای نقدی جایگزین حبس پس از بازداشت به سبب رفع اعسار محکوم علیه
پرسش
الف- اگر در خصوص متهمی حکم به پرداخت پنجاه میلیون ریال جزای نقدی به جایگزینی شش ماه حبس صادر شود و پس از قطعی شدن رأی، محکوم علیه جزای نقدی را پرداخت ننماید و در راستای اجرای مجازات اصلی یعنی حبس به زندان معرفی شود. اگر پس از تحمل یک ماه حبس، اعلام آمادگی جهت پرداخت جزای نقدی به جایگزینی حبس نماید پذیرش آن امکان پذیر است یا خیر؟ در صورت مثبت بودن پاسخ تجویز آن با دادگاه می‌باشد یا اجرای احکام دادسرا؟
ب- در صورتی که پرداخت جزای نقدی تجویز شود ایام بازداشت قبلی در ازاء هر روز چهل هزار تومان احتساب می‌شود یا خیر؟ (چون در صورت احتساب میزان اجرای مجازات از میزان محکومیت حبس کمتر خواهد بود.)
نظر هیئت عالی
بند 2 نظریه اداره حقوقی قوه قضائیه به شماره 306/98/7 مورخ 98/9/2 به شرح زیر مورد تائید اعضای هیات عالی است: اولاً در مواردی که دادگاه بر اساس مواد 64 و 86 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 جزای نقدی جایگزین حبس تعیین می کند مکلف است طبق ماده 70 همین قانون، مدت حبس را نیز تعیین نماید و در خصوص چگونگی وصول و اجرای جزای نقدی باید مطابق ترتیب مقرر در صدر ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 رفتار شود و در صورت امتناع یا عجز محکوم از پرداخت جزای نقدی، قاضی اجرای احکام طبق ماده 70 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، در اجرای حبس مقرر در حکم، محکوم را به زندان معرفی می کند. ثانیاً، با توجه به ماده 70 یاد شده که در فلسفه تعیین مدت مجازات حبس دادگاه اعلام داشته است: تا در صورت تعذر اجرای مجازات جایگزین... یا عجز از پرداخت جزای نقدی، مجازات حبس اجرا شود. اجرای مجازات حبس در فرض استعلام منوط به عجز از پرداخت جزای نقدی است و لذا چنانچه محکوم پس از معرفی به زندان جهت پرداخت جزای نقدی اعلام آمادگی نماید، عجز مندرج در ماده 70 قانون پیش گفته منتفی گردیده و قاضی اجرای احکام مکلف به آزادی محکوم پس از پرداخت جزای نقدی است.
نظر اکثریت
با عنایت به مواد 27 و 70 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و مواد 497- 515 قانون آئین دادرسی کیفری، هرچند جزای نقدی جایگزین حبس می‌باشد ولی مجازات اولیه محسوب می‌شود و در هر زمان که پس از معرفی به زندان آمادگی پرداخت آن را داشته باشد قابل پذیرش است و بدون دخالت دادگاه و رأساً از سوی اجرای احکام دادسرا جزای نقدی اخذ و از زندان آزاد می‌شود. در خصوص احتساب ایام بازداشت که پس از عجز از پرداخت جزای نقدی به زندان معرفی شده است نیز بین اکثریت دو نظر وجود داشت چند نفر از همکاران محترم عقیده بر غیر قابل احتساب بودن ایام بازداشت داشتند و تعدادی از همکاران محترم نیز عقیده بر قابل احتساب بودن ایام بازداشت قبلی داشتند، هر چند با احتساب آن، مجازات از میزان محکومیت مقرر در دادنامه کمتر شود، این نظریه با فلسفه مجازاتهای جایگزین حبس نیز سازگار است.
نظر اقلیت
هرچند پذیرش نظر فوق الذکر منطبق با اخلاق است و سیاست های قوه قضائیه نیز که حبس زادیی و کاهش جمعیت کیفری است، در این راستا می‌باشد ولی نص صریح قانون در ماده 70 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 اجازه پذیرش مجدد جزای نقدی را پس از معرفی محکوم علیه به زندان نداده است و چنانچه قانونگذار چنین نظری داشت مانند ماده 220 قانون آئین دادرسی کیفری که پذیرش وثیقه در صورت درخواست متهم به جای کفالت را یادآور شده و در صورت معرفی بعدی کفیل، قاضی را مکلف به پذیرش دانسته است، می بایست در ماده 70 قانون مجازات اسلامی نیز این گونه تعیین تکلیف می نمود و چون در قسمت اخیر ماده 70 صراحتاً اشعار داشته است: «در صورت... عجز از پرداخت جزای نقدی مجازات حبس اجرا شود» و اجازه پذیرش مجدد جزای نقدی را بیان نکرده است. همچنین برابر مواد 494 -498 قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1392 اجرای حکم بدون جهات قانونی متوقف نمی شود و به شیوه ای است که در دادنامه ذکر شده است و در دادنامه جزای نقدی به جایگزینی حبس ذکر می‌گردد که در صورت عدم پرداخت جزای نقدی مجازات حبس به اجرا گذاشته می‌شود.