صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/01/29
برگزار شده توسط: استان مرکزی/ شهر زرندیه
موضوع
پرداخت هزینه دادرسی در دعوای تقسیم ترکه
پرسش
خوانده در دعوی تقسیم ترکه به دادگاه اعلام نموده در خصوص تقسیم ماترک ادعایی نداشته و ندارد و سابقاً و در حال حاضر نیز راضی به تقسیم بوده، لکن خواهان حاضر به تقسیم نشده و اقدام به تقدیم دادخواست نموده است در این وضعیت تکلیف دادگاه در محکومیت خوانده به پرداخت هزینه دادرسی دعوی چیست؟
نظر هیات عالی
در فرض سوال اگر عدم تقسیم ترکه به لحاظ ممانعت خوانده یا خواندگان باشد و دادگاه این امر را احراز نماید. هزینه دادرسی پرداخت شده خواهان از خوانده یا خواندگان قابلیت مطالبه دارد.
نظر اتفاقی
دیدگاه اول: موضوع پرداخت هزینه دادرسی یک امر شکلی است نه ماهوی، طبق قانون پرداخت هزینه دادرسی در وهله اول تکلیف خواهان است و هرکس خواسته‌ای از دادگاه دارد می‌بایست دادخواست بدهد و هزینه آن را هم پرداخت نماید؛ حال گاهی موضوع خواسته به نحوی است که انجام آن وظیفه و تکلیف خوانده است و به علت ممانعت یا عدم اقدام وی خواهان به دادگاه رجوع کرده است که در این صورت خواهان می‌تواند هزینه دادرسی را از خوانده مطالبه کند و دادگاه نیز می‌بایست خوانده را محکوم نماید؛ اما گاهی برخی دعاوی وجود دارد که خوانده نقش یا تکلیفی قانونی برای انجام آن ندارد یا بدون مراجعه به دادگاه امکان اجرای خواسته وجود ندارد که در فرض سوال (تقسیم ترکه) هیچکدام از وراث از نظر قانونی تکلیف یا وظیفه‌ای برای تقسیم ترکه ندارند و لذا چنانچه احد از آنها خواهان تقسیم ترکه باشند پرداخت هزینه دادرسی هم متوجه خود اوست؛ بنابراین در ما نحن فیه امکان محکومیت خواندگان دعوی به پرداخت هزینه دادرسی وجود ندارد اعم از اینکه راضی به تقسیم بوده باشند یا خیر و عدم رضایت آنها ممانعت محسوب نمی‌شود.
دیدگاه دوم: در فرض سوال باید تفکیک قائل شد بین حالتی که عدم تقسیم ترکه به علت ممانعت خواندگان بوده یا خیر؟ به عبارتی باید نسبت به ادعای خواندگان که گفته‌اند در سابق و حال راضی به تقسیم بوده و هستند تحقیق نمود و البته این خود خواهان است که باید این ممانعت را اثبات نماید و تکلیفی از این حیث متوجه خوانده نیست؛ در هر حال اگر ثابت شد ممانعت از جانب خوانده بوده دادگاه می‌بایست وی را محکوم به پرداخت هزینه دادرسی نماید، اما اگر چنین امری اثبات نشد محکومیت وی به پرداخت هزینه دادرسی نیز موجب قانونی ندارد. در همین فرض اگر برخی خواندگان حاضر به تقسیم باشند و برخی ممانعت نمایند، هزینه دادرسی فقط متوجه افرادی می‌شود که مانع شده‌اند که باید هر کدام به صورت جداگانه محکوم شوند؛ اما راجع به نحوه و میزان مسئولیت آنها در پرداخت هزینه دادرسی دو نظر وجود دارد: برخی عقیده دارند بالمناصفه و به صورت مساوی می‌بایست محکوم‌به پرداخت هزینه دادرسی شوند و گروهی معتقدند باید هرکدام را به میزان سهم آنها از ماترک محکوم به پرداخت هزینه دادرسی نمود.
دیدگاه سوم: با توجه به ماده 1 قانون امور حسبی که تقسیم ترکه را از وظایف دادگاه دانسته و همچنین ماده 377 قانون امور حسبی که اشعار دارد هزینه تقسیم ترکه از ترکه برداشته می‌شود، به نظر می‌رسد در فرض سوال چون دعوی تقسیم ترکه است هزینه دادرسی که از جمله هزینه‌های تقسیم ترکه است می‌بایست از خود ترکه پرداخت شود و هیچکدام از خواندگان تکلیفی به پرداخت آن ندارند.