تاریخ نظریه: 1396/08/17
شماره نظریه: 7/96/1893
شماره پرونده: 96-168/1-1459
استعلام:
طبق ماده 502 قانون آئین دادرسی کیفری در صورت احراز بیماری محکومٌ‌علیه و عدم امید به بهبودی و مانع بودن آن برای اعمال مجازات دادگاه صادرکننده رأی قطعی مجازات مندرج در حکم را به مجازات مناسب دیگر تبدیل می‌نماید با عنایت به اینکه رأی حبس‌های طویل المدت نظیر حبس ابد و حبس 15 سال مجازات مناسبی که بتوان جایگزین آن نمود وجود ندارد اولاً: مرجع تشخیص مانع بودن بیماری برای اعمال مجازات دادگاه است یا پزشکی قانونی؟
ثانیاً: در حبس‌های طویل المدت نحوه اعمال ماده 502 و ملاک مجازات جایگزین چیست.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً: مستفاد از ماده 502 قانون آیین دادرسی کیفری 1392، احراز بیماری محکوم‌علیه و مانع بودن آن برای اعمال مجازات به عهده مقام قضایی ذیربط (قاضی اجرای احکام کیفری و قاضی دادگاه صادر کننده رأی) است، مع‌الوصف برای احراز این امور با توجه به جنبه تخصصی و فنی آن‌ها، قضات ذیربط باید از نظریات پزشکی قانونی استفاده نمایند، هرچند نظر پزشکان متخصص در این خصوص موضوعیت نداشته و بلکه طریقی برای احراز آن از سوی مقام قضایی است.
ثانیاً: در مورد حبس‌های طولانی مدت تبدیل آن در اجرای ماده‌ی 502 قانون مارالذکر، در صورت وجود شرایط قانونی، بلااشکال است، و دادگاه در صورت احراز شرایط مذکور، باید مجازات مندرج در حکم قطعی را به گونه‌ای که نسبت به شرایط محکوم‌علیه و قابلیت تحمل وی مناسب تشخیص می‌گردد، به مجازات دیگری تبدیل نماید و در هر صورت، مجازات جدید نباید نسبت به مجازات سابق با لحاظ معیارهایی مانند درجه بندی مجازات‌ها، مذکور در ماده‌ی 19 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و نیز معیارهای موجود در ماده‌ی 27 این قانون و همچنین مواد 516 و 529 قانون آیین دادرسی کیفری 1392، شدیدتر باشد.