صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1385/08/10
برگزار شده توسط: استان کردستان/ شهر قروه
موضوع
تنفیذ وصیت نامه ای که بر اساس قانون امور حسبی تنظیم نشده
پرسش
آیا دادخواست تنفیذ وصیت‌نامه‌ای که طبق مواد 276 و 283 قانون امور حسبی تنظیم نشده در دادگاه قابل تنفیذ می‌باشد؟
نظر هیئت عالی
به طوری‌که در ماده 276 قانون امور حسبی تصریح شده وصیت‌نامه اعم است از رسمی یا خودنوشت یا سری. بدیهی است وصیت‌نامه رسمی دارای اعتبار اسناد رسمی می‌باشد لیکن وصیت‌نامه خودنوشت در صورتی معتبر است که تمام آن به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ روز و ماه و سال بوده و به امضای او رسیده باشد اما وصیت‌نامه سری ممکن است به خط موصی نباشد ولی به امضای او می‌رسد و این وصیت‌نامه در اداره ثبت اقامتگاه موصی یا محل دیگری که تجویز شده امانت گذارده می‌شود. همچنین به موجب مقررات ماده 283 قانون امور حسبی در موارد فوق‌العاده از قبیل جنگ و امثال آن موصی می‌تواند در حضور یک افسر با حضور دو گواه وصیت خود را شفاهاً اعلام دارد.
صرف‌نظر از این موارد چهارگانه به موجب ماده 258 قانون امور حسبی وصیت بیمار یا مجروح جنگی در بیمارستان در حضور رئیس بهداری ارتش و مدیر بیمارستان که موصی در آنجا بستری است تجویز شده و بالاخره در غیر موارد فوق صرف‌نظر از نظریه شورای محترم نگهبان بر حسب مقررات ماده 287 قانون امور حسبی موصی می‌تواند در حضور دو نفر گواه وصیت خود را اظهار نماید. یکی از گواهان اظهارات او را با تعیین تاریخ روز و ماه و سال و محل وقوع وصیت می‌نویسد و موصی و گواه دیگر نیز ذیل نوشته را امضا می‌نمایند و اگر موصی قادر به امضا نباشد گواهان این نکته را در نوشته قید می‌نمایند و سرانجام با تبعیت از نظر شورای محترم نگهبان اگر وصیت‌نامه‌ای مطابق قانون امور حسبی و مواد مرقوم انجام نشده باشد، در صورتی‌که وصیت‌نامه با بیّنه شرعی به اثبات برسد دادگاه حکم به تنفیذ آن خواهد داد.
نظر اتفاقی
طبق مواد 276، 283 و 291 امور حسبی وصیت‌نامه به دو شکل عادی که به سه شق 1- رسمی 2- سری 3- خودنوشت تقسیم می‌شود و وصیت‌نامه فوق‌العاده که در زمان فرس‌ماژور (قوای قاهره طبیعی و غیرطبیعی) یا در زمان مسافرت در دریا نوشته می‌شود وجود دارد. این دو نوع وصیت قانونی و بقیه موارد قانونی نیستند. ولی طبق نظریه شماره 2639 مورخ 1367/8/4 شورای محترم نگهبان قانون اساسی مواد 291 و 294 قانون امور حسبی غیرشرعی و صحت وصیت‌نامه به شهادت دو مرد عادل و با حجت شرعی قابل اثبات است و کلیه اعضای نشست قضایی بر این عقیده‌اند که وصیت‌نامه‌ای که مطابق مواد قانونی امور حسبی نباشد ولی با بینه شرعی صحت آن اثبات شود دادگاه حکم به تنفیذ وصیت‌نامه خواهد داد اگرچه ورثه آن را قبول ننمایند.