اثر تبعی مجازات

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1396/10/06
برگزار شده توسط: استان قزوین/ شهر محمدیه

موضوع

اثر تبعی مجازات

پرسش

رابطه عفو و آزادی مشروط با اثر تبعی مجازات چگونه است؟

نظر هیئت عالی

بطور کلی در کلیه محکومیت های موضوع ماده 25 قانون مجازات اسلامی آثار تبعی مجازات در حین اجرای حبس هم حاکم است و تعیین مدت در ماده 25 برای نیل به اعاده حیثیت و رفع آثار تبعی مجازات است؛ در آزادی مشروط نیز با توجه به اینکه بخشی از مجازات حبس که معادل بقیه مدت حبس یا کمتر از آن است در واقع به حالت تعلیق در می آید، فرض بر این است که مدت آزادی مشروط به منزله ی اجرای حکم است و آثار اجرا بر آن بار می‌شود و تبصره 3 ماده 25 مدت اعاده حیثیت آزاد شده به صورت مشروط را پایان مدت آزادی مشروط پس از سپری شدن مدت های مذکور در ماده دانسته، کاملاً منطقی و منطبق با اصول حقوقی است.

نظر اتفاقی

با دقت در ذیل و صدر ماده 25 و تبصره 3 این ماده ملاحظه می‌گردد ذیل تبصره با صدر و خود ماده دارای دو اشکال اساسی است:
1- اولین اشکال این تبصره و ماده 25 این است که صدر تبصره مقرر می دارد که اثر تبعی بعد از اتمام مدت آزادی مشروط و پس از اجرای حکم می‌باشد و حال این که ذیل ماده می گوید در مدت آزادی مشروط و در زمان اجرای حکم اثر تبعی مجازات هست و این من الواضحات است و از تعارضات مسلم است.
2- اگر قائل به این شویم که تعارضی در ماده و تبصره وجود ندارد با دو اشکال فجیع تری مواجه هستیم و آن دو اشکال این است اولاً لازمه این قول زیادی فرع بر اصل است؛ مثلاً شخصی به 5 سال حبس تعزیری محکوم می‌شود، دو سال از حبس خود را می گذراند دادگاه با ملاحظه شرایط 3 سال باقی مانده را به وی آزادی مشروط می دهد با ملاحظه بند پ ماده 25 در صورتی که به شخص آزادی مشروط تعلق نمی گرفت بعد از اتمام حبس دو سال از حقوق اجتماعی محروم می شد این همان اصل است که صحبتش شد؛ اما طبق ذیل تبصره 3 ماده 25 این شخص که به وی آزادی مشروط تعلق گرفت با زمان احتساب اجرای حکم و ملاحظه بند پ ماده و زمان آزادی مشروط 7سال از حقوق اجتماعی محروم می‌باشد و حال این که اگر این شخص به وی آزادی مشروط تعلق نمی گرفت 2 سال از حقوق اجتماعی محروم می شد و چقدر تفاوت است مابین 7 سال و 2 سال و این زیادی فرع بر اصل است که اشکال دارد؛ ثانیاً قانون گذار آمده با آزادی مشروط به متهم لطف کند و آن را به جامعه برگرداند اما با آوردن ذیل بند تبصره 3 ماده 25 لازمه اش عدم لطف است و در نتیجه لازمه لطف عدم لطف است و چیزی که از وجودش عدم آن چیز را به دنبال آورد از محالات است؛ لذا می طلبد که یک تفسیر منطقی از ماده 25 و تبصره 3 ماده 25 کرد و آن این است که بگوییم نه تنها شخص در مدت آزادی مشروط و اجرای حکم در زمانی که آزادی مشروط به وی تعلق گرفت از حقوق اجتماعی محروم می‌باشد بلکه متهم در تمام جرایمی که مشمول مجازات تبعی می‌باشد و از آزادی مشروط محروم می‌باشند در تمام مدت اجرای حکم نیز علاوه بر مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم می‌باشند؛ به عنوان مثال شخصی که مرتکب جرم تعزیری درجه 4 یا 5 می‌شود و به حبس تعزیری محکوم شود در صورتی که به وی نیز آزادی مشروط تعلق نگیرد در مدت زمان تحمل حبس نیز علاوه بر مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم می‌باشد؛ زیرا این منطقی نیست که بگوییم یک شخص زندانی می‌تواند عضو شورای شهر و... شود اما یک شخص آزاد در مدت زمان تحمل مجازات تبعی نمی تواند از حقوق اجتماعی بهره مند شود؛ لذا منطقی این است که بگوییم شخصی که مرتکب جرایم مشمول ماده 25 می‌شود در طول مدت اجرای حبس و به طور کلی در زمان اجرای مجازات و در زمان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم می‌باشد و با این تفسیر منطقی مواجه با اشکالات فوق نمی شویم.
نکته: طبق تبصره 2 ماده 26 هرکس به عنوان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم گردد پس از گذشت مواعد مقرر در م 25 این قانون اعاده حیثیت می‌شود و آثار تبعی محکوم زایل می‌گردد مگر در بند های الف. ب و پ این ماده که به طور دایمی محروم می‌شود؛ لذا محرومیت از حقوق اجتماعی به دو نوع دائمی و موقت تقسیم میشود.