تاریخ نظریه: 1395/11/04
شماره نظریه: 7/95/2802
شماره پرونده: 1805-1/186-95
استعلام:
پیرو مصوبه‌ی هیأت وزیران در خصوص نحوه محاسبه ایام بازداشت قبلی در محکومیت‌های جزای نقدی و تسری مصوبه‌ی هیأت وزیران در مورد تعیین مبلغ 40هزار تومان در ازای هر روز بازداشت قبلی و گستره‌ی شمول آن موارد زیر به استحضار می‌رسد:
ماده‌ی 27 قانون مجازات اسلامی مقرر می‌دارد در صورتی که فرد دارای ایام بازداشت قبلی بوده و متعاقباً به جزای نقدی محکوم شود هر روز بازداشت معادل سیصد هزار ریال جزای نقدی محاسبه می‌شود ماده‌ی 28 این قانون مقرر می‌دارد کلیه مبالغ مذکور در این قانون و سایر قوانین از جمله مجازات جزای نقدی به تناسب نرخ تورم اعلام شده به وسیله بانک مرکزی هر سه سال یک بار به پیشنهاد وزیر دادگستری و تصویب هیأت وزیران تعدیل و در مورد احکامی که بعد از آن صادر می‌شود لازم الاجرا می‌گردد
س: با وجود مصوبه هیأت وزیران آیا تعدیل مبلغ جزای نقدی در مورد احکام محکومیت سابق بر مصوبه هیات وزیران که هنوز اجرا نشده اند تسری می‌یابد یا خیر؟
در این خصوص دو دیدگاه وجود دارد:
دیدگاه اول: آن است که با توجه به نص ماده‌ی 28 و مقید کردن آن به احکام صادره بعد از تعدیل جزای نقدی مبلغ تعدیل شده عطف به ماسبق نمی‌شود.
دیدگاه دوم:
اولاً: در حکم اصلی قضیه یعنی محاسبه ایام بازداشت قبلی در ازای جزای نقدی که در ماده‌ی 27 قید شده است هیچ‌گونه قیدی وجود ندارد وصرف‌نظر از زمان صدور و اجرای حکم به طور مطلق بایستی در ازای هر روز بازداشت قبلی مبلغ سی هزار تومان جزای نقدی محاسبه گردد اطلاق ماده 27 مبین این موضوع است و ماده‌ی 28 نیز که در واقع حکم تکمیلی ماده‌ی27 را بیان می‌کند بایستی هماهنگ با ماده ی 27 تفسیر شود.
ثانیاً: ماده‌ی 28 فقط ناظر به بیان این است که بعد از صدور مصوبه هیأت وزیران اثر آن نسبت به احکامی بعد از آن صادر می‌شود قطعی است و به هیچ‌وجه به معنی ممنوعیت اثر بخشیدن به مصوبات هیأت وزیران در مورد احکام اجرا نشده قبلی نمی‌باشد به عبارت دیگر اثبات اینکه اثر مصوبه هیأت وزیران نسبت به احکامی است که بعد از آن مصوبه صادر شود به معنی نفی تسری مبلغ تعدیل شده در مورد احکام اجرا نشده قبلی نمی‌باشد و ماده‌ی 28 اصولاً حاوی هیچ‌گونه ممنوعیتی مبنی بر تسری مبلغ تعدیل شده به احکام صادره قبلی نمی‌باشد.
ثالثاً: تبصره‌ی 1 ماده‌ی 529 قانون آئین دادرسی کیفری که بعد از قانون مجازات اسلامی تصویب شده است مقرر می‌دارد چنانچه محکومٌ‌علیه قبل از صدور محکومیت قطعی به جزای نقدی به دلیل اتهام یا اتهامات مطرح در پرونده‌ی بازداشت بوده باشد دادگاه پس از تعیین مجازات ایام بازداشت قبلی را در ازای سیصد هزار ریال یک روز از مجازات تعیین شده کسر می‌کند قضات اجرای احکام موظف‌اند رعایت مراتب فوق را به هنگام اجرای حکم مراقبت نمایند و در صورت عدم رعایت خود اقدام کنند تردیدی وجود ندارد این نص قانونی در مورد احکام صادره قبل از تصویب این قانون لازم الاجرا است وقتی که قانون نسبت به احکام سابق عطف به ماسبق می‌شود به طریق اولی نمی‌توان آئین‌نامه‌ای را که در راستای اهداف ماده‌ی 27و28 قانون مجازات و این تبصره نوشته می‌شود فقط نسبت به آینده معطوف نمود.
رابعاً: ماده‌ی10 قانون مجازات اسلامی در کنار اصل عطف به ماسبق شدن قوانین مساعد به نفع متهم بایستی در تفسیر ماده‌ی 28 اعمال شود بر این مبنا بایستی تفسیری از ماده‌ی 28 اعمال شود که مساعد به حال متهم باشد وآن تفسیر این است که ماده‌ی 28 فقط می‌گوید وقتی مصوبه هیأت وزیران بر تعدیل جزای نقدی صادر شد این مصوبه در مورد احکام صادره بعد از مصوبه لازم الاجرا است و این به معنی آن نیست که اگر تعدیل جزای نقدی به نفع محکوم باشد نتوان آن را عطف به ماسبق کرد در واقع اثبات شی نفی ما عدا نمی‌کند به بیان دیگر این ماده فقط در مقام بیان این امر است که بعد از صدور مصوبه هیأت وزیران این مصوبه در مورد احکامی که بعد از آن صادر می‌شود لازم الرعایه است و از آنجا که در مورد احکام قطعی اجرا نشده قبلی ساکت است باید اصول رجوع کرد اصل تفسیر به نفع متهم و مفهوم و ملاک ماده‌ی10حاکی از آن است که باید آن را نسبت به احکام قبلی عطف به ماسبق نمود خواهشمند است با توجه به وجود پرونده‌های متعدد و اختلاف نظر همکاران محترم نظریه‌ی اداره‌ی حقوقی را در این خصوص اعلام فرمایید.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
عبارت «در مورد احکامی که بعد از آن صادر می‌شود لازم‌الاجرا می‌گردد» مذکور در ذیل ماده 28 قانون مجازات اسلامی 1392 ناظر به موارد صدور حکم است و منصرف از موارد تبدیل جزای نقدی به حبس است؛ زیرا در این خصوص دادگاه در زمان صدور حکم محکومیت به جزای نقدی، درباره تبدیل بعدی آن به حبس تصمیمی اتخاذ نمی‌کند، بلکه پس از اعمال مقررات ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 و برابر بند ب این ماده، دستور تبدیل جزای نقدی به حبس را صادر می‌کند. بنابراین، به لحاظ خروج موضوعی تبدیل جزای نقدی به حبس از مقرره ذیل ماده 28 قانون یادشده، احتساب چهارصد هزار ریال به ازاء هرروز حبس از تاریخ تصویب مصوبه شماره 17079 جلسه مورخ 1395/8/16 هیأت وزیران در مورد کلیه محکومان، گرچه حکم محکومیت به جزای نقدی ایشان قبل از تاریخ تصویب مصوبه مزبور صادر شده باشد، به عمل می‌‌آید. بدیهی است هرگاه محکوم، به ازاء بخشی از جزای نقدی، قبل از اجرای مصوبه یادشده متحمل حبس شده باشد، نسبت به بعد از تاریخ اجرای این مصوبه، هر چهارصد هزار ریال یک روز حبس و نسبت به مدت زمان قبل از اجرای آن، هر سیصد هزار ریال، یک روز حبس محاسبه می‌شود.