صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/08/23
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر محمود آباد
موضوع
معرفی مال منقول دیگری به عنوان مال خود
پرسش
شخصی مال متعلق به دیگری (یک عدد سطل زباله فلزی مستقر در بیرون درب منزل همسایه خود) را به عنوان مال خود قلمداد و به کارگر شهرداری اعلام می‌نماید که آن را برداشته و ببرد. آیا رفتار ارتکابی وی، وصف مجرمانه دارد؟
نظر هیئت عالی
نظریه اکثریت که عمل مرتکب را موجب مسئولیت مدنی می داند مورد تائید اکثریت اعضاء هیات عالی است.
نظر اکثریت
بیشتر قضات حاضر در نشست قضایی بر این عقیده بودند که رفتار ارتکابی جرم نیست؛ مهمترین استدلالهای این گروه از قضات بدین شرح بوده است:
1- رفتار ارتکابی سرقت محسوب نمی‌شود؛ زیرا با عناصر قانونی جرم سرقت به شرح مندرج در مواد 651 تا 667 قانون مجازات اسلامی (1375) منطبق نیست. با سرقت حدی نیز منطبق نیست زیرا به نظر می‌رسد مال در حرز نباشد. علاوه بر این، قانون خاصی با عنوان « قانون مجازات اشخاصی که مال غیر را به عوض مال خود معرفی می نمایند» (مصوب 1308) وجود دارد. با وجود آنکه این قانون در مقام بیان است موضوع آن تنها ناظر به زمانی است که محکوم علیه یا مدیون یا کفیل مال غیر را به عنوان مال خود معرفی می نمایند و حکمی در خصوص فرض سوال ندارد.
2- رعایت اصل برائت و اصل تفسیر به نفع متهم اقتضاء دارد که به دلیل فقدان عنصر قانونی مشخص، موضوع جرم نباشد؛ بنابراین در فرض سوال، موضوع جنبه حقوقی دارد و شخصی که بدین صورت مال دیگری را به جای مال خود معرفی کرده است و از این رفتار او خسارتی به مالک مال وارد شده است طبق قانون مسئولیت مدنی (مصوب 1339)، مسئولیت مدنی دارد.
نظر اقلیت
برخی از قضات حاضر در نشست قضایی قایل بر آن بودند که موضوع وصف کیفری دارد. مهمترین استدلالهای این گروه از قضات بدین شرح بوده است:
1- شخصی که مال دیگری را به جای مال خود معرفی می‌نماید این رفتار دلالت بر سو نیت وی دارد؛ اگر موضوع را صرفا دارای جنبه حقوقی بدانیم، تفاوت این شخص با شخصی که بدون سو نیت چنین رفتاری انجام می دهد چیست؟! آیا نباید بین این دو تفاوت قایل شویم؟! به نظر می‌رسد در صورتی که دیگر نتوان به آن مال دسترسی پیدا کرد موضوع مصداق تخریب حکمی است؛ زیرا رفتار شخص در حکم تخریب است. مانند مواردی که به هر علت شی متعلق دیگری آن را از بین می بریم که مصداقی از تخریب موضوع ماده 677 قانون مجازات اسلامی (1375) است.
2- در فرض احراز سوء نیت، موضوع می‌تواند مصداق ماده 661 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1375) و یا ماده 665 همین قانون باشد. به نظر می‌رسد این موضوع در مورد اموال با ارزش‌تر نمود بهتری خواهد داشت؛ به عنوان مثال اگر شخصی از غفلت چند دقیقه‌ای مالک یک چمدان حاوی اموال با ارزش (مانند یک لب تاب)که در یک ترمینال مسافربری به دنبال تهیه بلیط است استفاده و آن را به شخص ثالث به عنوان مال خود معرفی نماید و آن مال برده شود، آیا می‌توان گفت وی مرتکب جرمی نشده است؟! به نظر می‌رسد این فرض ناظر بر سبب اقوی از مباشر است و مشمول ماده 506 قانون مجازات اسلامی (1392) می‌باشد. در فرض سوال نیز با توجه به اینکه کارگر شهرداری نسبت به حقیقت موضوع بی‌اطلاع بوده است بحث فاعل معنوی و یا سبب اقوی از مباشر مطرح می‌شود.