صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/01/27
برگزار شده توسط: استان خراسان جنوبی/ شهر قائن
موضوع
اعسار از هزینه تجدیدنظرخواهی در فرض صدور حکم اعسار نسبی در مرحله بدوی
پرسش
حکم اعسار خواهان از هزینه دادرسی مرحله بدوی به این کیفیت صادر شده است؛ «اعسار نامبرده نسبت به یک دوم هزینه دادرسی محرز و نسبت به مازاد آن حکم به بطلان دعوی وی صادر شده است.» حکم بدوی به زیان وی صادر و خواهان بدوی تجدید نظر خواهی کرده است. با توجه به ماده 508 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی، وضعیت اعسار وی از هزینه دادرسی مرحله تجدید نظر، چگونه است؟
نظر هیئت عالی
قدر متیقن آن است که تجدید نظر خواه به میزان اعسار مرحله بدوی از پرداخت هزینه دادرسی مرحله تجدید نظر معاف می‌باشد، زیرا اعسار خلاف اصل ملائت است و با وجود حکم اعسار از پرداخت یک دوم هزینه دادرسی مرحله نخستین، تسری آن به تمام هزینه دادرسی مرحله تجدید نظر خواهی خلاف اصل است، بنابراین صرفا به میزان یک دوم هزینه تجدید نظر خواهی معسر تلقی و معاف می‌باشد.
نظر اکثریت
در فرض سوال، خواهان بدوی از پرداخت تمام هزینه مرحله تجدید نظر معاف است. زیرا با صدور حکم به شرح فوق (معافیت از پرداخت یک دوم هزینه دادرسی و بطلان نسبت به مازاد) برای دادگاه مشخص شده که نامبرده صرفا توان پرداخت یک دوم هزینه دادرسی را داشته و نسبت به مازاد آن، معسر است. مازاد آن عبارت است از یک دوم دیگر هزینه دادرسی مرحله بدوی و تمام هزینه های دادرسی مراحل دیگر.
نظر اقلیت
در این صورت، خواهان بدوی از نصف هزینه دادرسی مرحله تجدید نظر معاف است. زیرا اولا: با التفات به اینکه وضعیت اعسار اشخاص از امور مستحدثه است و با گذشت زمان احتمال خروج وی از وضعیت اعسار (یک دوم) وجود دارد، (شک لاحق) لکن با توجه به اینکه دلیلی در این خصوص وجود ندارد، به وضعیت سابق وی (یقین سابق) رجوع و قاعده استصحاب وضعیت متیقن مدعی اعسار (یک دوم از پرداخت هزینه دادرسی) در مرحله تجدیدنظر جاری می‌شود. ثانیا؛ وفق ماده 508 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی معسر میتواند از حکم معافیت از هزینه دادرسی در تمام مراحل مربوط به همان دعوی استفاده کند و نامبرده صرفا از یک دوم هزینه دادرسی معسر شناخته و معاف شده است و در مراحل بعدی دادرسی نیز از یک دوم هزینه آن مرحله معاف خواهد بود.