صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/09/13
برگزار شده توسط: استان مرکزی/ شهر زرندیه
موضوع
تقدیم دادخواست ضرر و زیان توسط راننده غیر مقصری که مصدوم نشده است
پرسش
در تصادفات رانندگی چنانچه خساراتی به خودروی راننده غیر مقصر وارد شود در حالی که راننده یا سرنشینان آن خودرو مصدوم نشده‌اند، آیا مالک این خودرو می‌تواند در ضمن رسیدگی به پرونده کیفری دادخواست مطالبه ضرر و زیان به طرفیت راننده مقصر تقدیم دادگاه نماید؟
نظر هیئت عالی
بنابر نظریه اکثریت اعضاء هیات عالی لازمه مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم شاکی بودن نیست نتیجتاً هر گونه ضرر و زیان در دادگاه کیفری که بین آن و وقوع جرم رابطه علیت داشته باشد قابل طرح در دادگاه جزایی است.
نظر اکثریت
منعی برای پذیرش دادخواست ضرر و زیان در فرض سوال وجود ندارد چرا که 1- به تصریح ماده 9 قانون آیین دادرسی کیفری ارتکاب جرم می‌تواند موجب طرح دعوای عمومی و دعوای خصوصی برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم شود و براساس ماده 10 آن قانون بزه دیده شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان می‌گردد و درنتیجه قانونگذار پذیرفته که هر کسی از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان شد بتواند دادخواست مطالبه آن را مطرح نماید. 2- سبب ایراد خسارت در فرض سوال وقوع تصادف و ارتکاب جرم است و چنانچه این جرم ارتکاب نمی‌یافت و تصادفی رخ نمی‌داد اصولاً خساراتی وارد نمی‌شد بنابراین مسلم است که ضرر و زیان وارده ناشی از ارتکاب جرم است و نپذیرفتن این دادخواست دلیل می‌خواهد چراکه اگر این جرم اتفاق نمی‌افتاد این شخص نیز هیچ ادعایی نداشت. 3- فلسفه پذیرفتن دادخواست در دادگاه کیفری، جلوگیری از صدور آرای پرونده‌هایی که موضوع واحد دارند، تسریع در رسیدگی و اجرای صحیح عدالت و استفاده از ادله پرونده‌های مرتبط در موضوع واحد است که با پذیرش دادخواست مطالبه ضرر و زیان در این فرض همه این اهداف محقق می‌گردند. 4- جرم ارتکاب یافته بنا به تعریفی که ماده 714 کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی ارائه نموده بیاحتیاطی در امر رانندگی منجر به ایراد صدمه بدنی شبه عمدی است بنابراین رفتار مجرمانه در این جرم بیاحتیاطی است و ورود صدمه بدنی نتیجه لازم برای تحقق این جرم مقید می‌باشد و ایراد صدمه بدنی شبه عمدی عنوان صحیحی برای این جرم نیست. رکن مادی جرم دارای سه جزء است: رفتار مجرمانه، شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم و نتیجه. وقتی از ضرر و زیان ناشی از جرم صحبت می‌کنیم منظور ضرر و زیان ناشی از رفتار مجرمانه است. علی الاصول، بی احتیاطی تشکیل دهنده رکن معنوی جرایم است اما در موارد خاصی قانونگذار به بی احتیاطی در صورتی که منجر به حصول نتیجه‌ای خاص شود، جنبه مجرمانه داده است مانند بیاحتیاطی در امر رانندگی یا بیاحتیاطی در حین انجام کار در روابط کارگر و کارفرما. در تصادفات رانندگی، خودرو راننده غیر مقصری که مصدوم نشده، در اثر بیاحتیاطی راننده مقصر که وصف مجرمانه داشته، خسارت دیده است و قطعاً این خسارت ناشی از جرم است. حتی ممکن است در اثر این جرم خساراتی به جاده و علائم راهنمایی وارد شود که اداره راه نیز می‌تواند خسارات را در ضمن پرونده کیفری مطالبه نماید.
نظر اقلیت
این شخص نمی‌تواند در پرونده کیفری دادخواست مطالبه ضرر و زیان دهد زیرا او بزه دیده جرم نیست و ماده 9 قانون آیین دادرسی کیفری این حق را برای بزه دیده قرار داده و جرمی نسبت به او اتفاق نیفتاده است. جرم ارتکاب یافته، ایراد صدمه بدنی شبه عمدی ناشی از بیاحتیاطی در امر رانندگی است و صرفاً راننده یا مالک خودرویی که خود یا سرنشینان آن مصدوم شده باشند می‌توانند دادخواست مطالبه ضرر و زیان تقدیم دادگاه نمایند زیرا جرم نسبت به این افراد ارتکاب یافته است. پذیرفتن دادخواست مطالبه ضرر و زیان که یک دعوای حقوقی است در ضمن دادرسی کیفری، یک استثناء است و چنانچه دادخواست افرادی را که صدمه ندیده‌اند بپذیریم دامنه استثناء را گسترش داده‌ایم درحالی‌که در استثنائات باید به قدر متیقن اکتفا نمود. ضمن آنکه سانحه صلاحیت ایجاد نمی‌کند و به صرف این‌که این افراد نیز داخل در سانحه بوده‌اند موجب پذیرش دادخواست آنان نخواهد بود.