صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1381/09/10
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر رامسر
موضوع
عدم احتساب حقوق مستمری در ماترک
پرسش
آیا حقوق مستمری جزو ماترک محسوب می‌شود؟
نظر هیئت عالی
نشست قضایی (4): ما ترک متوفی اموال موجود در زمان فوت اوست لذا با توجه به این‌که مستمری یا حقوق وظیفه بنا به ضوابط ویژه‌ای به وراث مستحق آن داده می‌شود، نمی‌توان آن را ماترک به حساب آورد.
نظر اتفاقی
مطابق بند (16) ماده 2 قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354 مقنن مستمری را چنین تعریف کرده است «مستمری عبارت از وجهی است که طبق شرایط مقرر در این قانون به منظور جبران قطع تمام یا قسمتی از درآمد به بیمه شده و در صورت فوت او برای تأمین معیشت بازماندگان وی به آنان پرداخت می‌شود» همچنین مواد 153 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران و 171 قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران مستمری را تعریف کرده است و لازم به توضیح است که مستمری موضوع سوال، مستمری ناشی از فوت مستخدم است و شامل سایر مستمری‌های دیگر از قبیل از کارافتادگی و بازنشستگی نمی‌شود.
پس از تبیین مستمری لازم است ترکه را شناسایی کرد. دارایی حین فوت متوفی را که به سبب فوت از مالکیت وی خارج می‌شود و به حکم قانون به وراث وی انتقال می‌یابد، ترکه می‌نامند.
بنابراین، اولاً: برقراری مست-مری به منظور کمک به معیشت اشخاص تحت تکفل مستخدم برای زمان بعد از فوت مستخدم است در حالی‌که در قاعده ارث چنین هدفی وجود ندارد. ثانیاً: حقوق مستمری، حقی است که برای بازماندگان مستخدم متوفی تحت شرایطی بعد از فوت محقق می‌شود و در واقع، حق مستمری، در حین فوت موجود نبوده تا در شمول ترکه متوفی به حساب آید و اساساً ترکه باید در حین فوت مورث موجود باشد در غیر این‌صورت مصداق ترکه را نخواهد داشت ثالثاً: حقوق مستمری برای بازماندگان مستخدم متوفی تحت شرایط خاص برخلاف قاعده ارث ایجاد می‌گردد چرا که در ارث وجود چنین شرایطی اساساً ملاک و معیار نیست. مواد 80 و 81 و 83 قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354 و مواد 88 و 89 قانون استخدام نیروهای مسلح و مواد 87 و 86 و بندهای قانون استخدام کشوری و ماده 47 قانون استخدامی شرکت‌های دولتی و مواد 171 و 182 و 183 قانون مقررات استخدامی سپاه پاسداران 153 و 164 و 165 قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران مبین، ترتیبات و شرایط خاص قانونی جهت دریافت مستمری است که انطباقی با قاعده ارث ندارد. تشحیذ ذهن این‌که به حکم مواد 165 و 183 قانون مذکور، تکلیف پرداخت مستمری به بازماندگان به نحوه مساوی صورت می‌گیرد در حالی‌که در ارث چنین نیست. رابعاً: برخی از بازماندگان حق دریافت مستمری را ندارند ولیکن سهم ارث به آنان تعلق می‌گیرد و در پرداخت مستمری به بازماندگان تحت تکفل بودن شرط است حال آن‌که در ارث چنین نیست ذکر برخی از تفاوت و توضیحات مبین این امر است که مستمری جزو ترکه نیست، بلکه، امتیاز خاصی است که قانونگذار به منظور حمایت مالی از بازماندگان مستخدم فوت شده در نظر گرفته است در نتیجه، پرداخت دیون و غیره متوفی، از محل مستمری برخلاف قانون است.