صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1389/07/27
برگزار شده توسط: استان خراسان شمالی/ شهر بجنورد
موضوع
احتساب فیش حج تمتع و بیمه عمر جزء ماترک متوفی
پرسش
آیا فیش حج تمتع و بیمه عمر جزء ماترک متوفی محسوب می‌شوند؟
نظر هیئت عالی
فیش تمتع از حیث سپرده مالی و سود ناشی از آن جزء ماترک محسوب می‌شود و مشمول بند 4 ماده 213 قانون امور حسبی است. النهایه وراث می‌توانند با توجه به حق بر فیش تمتع که در مقررات حج و اوقاف قابل انتقال به غیر و انجام فریضه حج است آن را به احد از وراث یا ثالث انتقال دهند.
بیمه عمر وفق ماده 24 قانون بیمه اولاً؛ قابل اعمال طبق نظر بیمه‌گذار است، ثانیاً؛ در صورت عدم وجود الزام قراردادی، به ورثه قانونی و نه مطلق وراث می‌رسد.
نظر اتفاقی
نظر اول - فیش حج تمتع جزء ماترک است و مطابق ماده 213 قانون امور حسبی، ترکه شامل اموال منقول و غیرمنقول، وجوه، اسناد و اوراق بهادار و... می‌شود. فیش حج تمتع در واقع سرمایه‌گذاری متوفی در یکی از بانک‌ها بوده و وجه سپرده با سود متعلقه به عنوان ارزش ریالی آن محاسبه و قابل پرداخت به ورثه است و در مورد فیش حج تمتع عنوان شده که از لحاظ شرعی حج تمتع بر کسی واجب است که استطاعت مالی داشته باشد و چنان‌چه متوفی بدهکار بوده و اموالی نیز به جز فیش حج تمتع نداشته باشد موضوع استطاعت مالی مخدوش شده و ورثه در صورت قبول ترکه باید دیون متوفی را پرداخت کنند. بیمه عمر تابع قرارداد بیمه تنظیمی فی‌مابین بیمه‌گذار و بیمه‌گر است و دو حالت دارد. ممکن است بیمه‌گذار، فرد یا افراد معینی با سهام مشخص، برای گرفتن حق بیمه عمرش پس از فوت خود معین کرده باشد که از لحاظ قانونی به همان افراد و با همان سهم مشخص داده خواهد شد و اگر در بیمه عمر فرد یا افرادی مشخص شده لکن سهام آنها معین نشده باشد، بین افراد اعلامی به تساوی تقسیم می‌شود و اگر فرد یا افراد معین نشده باشند، بیمه عمر به ورثه می‌رسد که به تساوی بین خود تقسیم خواهند کرد.
نظر دوم - هم حج تمتع و هم بیمه عمر جزء ماترک محسوب می‌شوند و در مورد بیمه عمر به لحاظ این‌که هر ماه یا هر سال بیمه‌گذار متوفی با دادن وجهی به بیمه‌گر ایجاد سرمایه پس از فوت کرده است و وجوهی که داده می‌شود جزء اموال وی در حال حیات بوده که خارج شده؛ مثل وصیت تملیکی پس از فوت عمل می‌شود و اگر در قرارداد بیمه، فرد یا افراد معین نشده باشند بیمه به ورثه می‌رسد که به نسبت سهام بین خود تقسیم خواهند کرد و ماده 24 قانون بیمه نیز، موید قرینه موضوع است. هر چند که ذکری از تقسیم به نسبت سهام یا به تساوی نشده است.
نظر سوم - وجه بیمه عمر جزء ماترک نیست؛ چون در زمان انعقاد عقد، بیمه‌گر از همان ابتدا به نفع شخص ثالث تعهد کرده است (یا ورثه بیمه‌گذار یا شخص ثالث دیگر) و فقط تحویل آن به متعهدٌ‌له منوط به فوت بیمه‌گذار است و هر چند از یک طرف عوض را که همان حق بیمه است متوفی پرداخته؛ اما عوض مقابل از همان اول به نفع شخص ثالث ایجاد شده است و پرداخت آن تابع مفاد قرارداد بیمه خواهد بود و اگر سهام هر یک از متعهدٌ‌لهم را در قرارداد مشخص نکرده به نسبت مساوی به متعهدٌ‌لهم داده خواهد شد. ماده 24 قانون بیمه نیز اشاره دارد که اگر بیمه‌گذار در قرارداد فرد یا افرادی را برای اخذ حق بیمه عمر پس از فوتش معین نکرده باشد، حق بیمه عمر به ورثه داده خواهد شد و از شمول مقررات ارث و نسبت سهام خارج بوده و به تساوی بین آنها تقسیم خواهد شد.