تاریخ نظریه: 1396/07/22
شماره نظریه: 7/96/1683
شماره پرونده: 1545-1/127-95
استعلام:
با عنایت به بند د ماده 91 ق.آ.د.م که عنوان می‌دارد دادرس سابقاً در موضوع دعوی اقامه شده به عنوان دادرس اظهارنظر کرده باشد از رسیدگی امتناع نماید و.. حالیه حسب مواد 305 در مبحث واخواهی و417و420 درمبحث اعتراض شخص ثالث و426و433 درمبحث اعاده دادرسی آئین دادرسی مدنی که قید شده این قبیل دعاوی به دادگاهی تقدیم و رسیدگی می‌گردد که صادرکننده همان حکم بوده بدیهی است در رسیدگی به این قبیل دعاوی قاضی دادگاه می‌تواند همان قاضی صادرکننده حکم مورد واخواهی یا اعتراض ثالث و یا اعاده دادرسی باشد به عبارت دیگر از موارد رد رسیدگی محسوب نمی‌گردد حال چنانچه قاضی صادرکننده این قبیل آراء معترض عنه به دادگاه تجدیدنظر منتقل گردد واحکام صادره از سوی ایشان در دادگاه بدوی مورد اعتراض و واخواهی اعاده دادرسی و اعتراض ثالث قرارگیرد و پس از صدورحکم از سوی قاضی بدوی جانشین و با اعتراض طرفین پرونده به مرجع تجدیدنظرارسال و به شعبه‌ای ارجاع گردد که قاضی بدوی سابق حالیه به عنوان رئیس یا مستشار در آن شعبه فعالیت دارد ضمن توجه به اینکه قاضی اشاره شده در مرحله بدوی محدودیتی برای رسیدگی به اصل دعاوی واخواهی اعتراض ثالث اعاده دادرسی نداشته است آیا می‌تواند نسبت به دادنامه صادره ازسوی قاضی بدوی جانشین اظهارنظر نماید و یا خیر.
2- چنانچه احکام بدوی موصوف سابقاً در مرجع تجدیدنظر قطعیت یافته باشد آیا قاضی فعلی دادگاه تجدیدنظر که درمرحله بدوی اظهارنظر نموده می‌تواند به دعاوی اعاده دادرسی اعتراض ثالث و یا واخواهی اشخاص نسبت به احکام قطعیت یافته که به مرجع تجدیدنظر تقدیم می‌گردد رسیدگی کند./
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- اولاً: نظر به اینکه رسیدگی تجدیدنظر نسبت به رأی دادگاه بدوی که در مقام رسیدگی واخواهی صادر شده است، مستلزم رسیدگی به رأی غیابی بدوی نیز می‌باشد. بنابراین قاضی فعلی دادگاه تجدیدنظر که قبلاً رأی غیابی بدوی را صادر کرده است به لحاظ اینکه موضوع مسبوق به اظهارنظر ماهوی وی در مرحله بدوی است با عنایت به اطلاق بند دال ماده 91 قانون آئین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی 79 مردود می‌باشد.
ثانیاً: موضوع دعوای اعتراض ثالث متفاوت از موضوع دعوای اصلی است بنابراین قاضی که رأی بدوی اصلی را صادر کرده و اکنون قاضی دادگاه تجدیدنظر است ممنوع از رسیدگی به دعوای تجدیدنظرخواهی نسبت به رأیی که راجع به دعوای اعتراض ثالث مزبور است نمی‌باشد. همچنین درخواست اعاده دادرسی بنا به جهت یا جهات منصوص قانونی به عمل می‌آید که مفروض آن است که در رسیدگی اولیه مغفول مانده یا در آن زمان مکتوم بوده و در نتیجه راجع به آن جهات اظهارنظری نشده است، بنابراین صدور رأی بدوی (اصلی) توسط قاضی فعلی دادگاه تجدیدنظر مانع از رسیدگی به دعوای تجدیدنظر نسبت به رأی صادره در مقام رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی نیست.
2- اولاً رسیدگی قاضی فعلی دادگاه تجدیدنظر نسبت به واخواهی از رأی دادگاه تجدیدنظر که در مقام رسیدگی به رأی بدوی صادره از سوی وی صادر شده است، ممنوع است زیرا رسیدگی واخواهی از رأی دادگاه تجدیدنظر مستلزم اظهارنظر ماهوی نسبت به رأی بدوی نیز می‌باشد.
ثانیاً: با توجه به توضیحات مذکور در بند ثانیاً سوال 1 به نظر می‌رسد قاضی فعلی دادگاه تجدیدنظر در رسیدگی به دعوای اعتراض ثالث یا اعاده دادرسی که نسبت به رأی دادگاه تجدیدنظر که در مقام رسیدگی به رأی صادره از ناحیه وی صادر شده است، مشمول جهات رد دادرس نمی‌باشد./